Foodways to Modernity (FoodCultCy)

Το ερευνητικό έργο Foodways to Modernity: Exploring the entangled dynamics of food culture, economy and society in late Ottoman and Colonial Cyprus (FoodCultCy) εξασφάλισε χρηματοδότηση από το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ), στο πλαίσιο του ανταγωνιστικού προγράμματος Νησίδες Αριστείας. Υλοποιείται από το Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής κατά το διάστημα Ιούνιος 2025-Μάιος 2027, με συντονίστρια και επιστημονική υπεύθυνη τη δρα Πετρούλα Χατζηττοφή.

Το έργο θέτει στο επίκεντρο, για πρώτη φορά μέσα από το πρίσμα της διατροφής, τις πολυδιάστατες αλλαγές (πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές) που σηματοδοτούν την έλευση της νεωτερικότητας στην Κύπρο κατά τον 19ο και 20ό αιώνα. Μέσα από την καταγραφή, μελέτη και ανάλυση αδημοσίευτων πρωτογενών πηγών – γραπτών μαρτυριών, εικόνων, ειδών υλικού πολιτισμού και προφορικών μαρτυριών - και την υιοθέτηση μιας ολιστικής, διεπιστημονικής προσέγγισης, το έργο στοχεύει στη διερεύνηση των ακόλουθων αλληλένδετων θεματικών:

1. Τρόφιμα και διατροφικές συνήθειες
Κεντρικός στόχος του έργου είναι η τεκμηρίωση των εξελισσόμενων διατροφικών επιλογών ανάμεσα στα διαφορετικά κοινωνικά στρώματα της Κύπρου κατά την υπό εξέταση περίοδο. Η εξέταση επιχειρεί να φωτίσει τις επιδράσεις της δυτικής γαστρονομικής κουλτούρας, αλλά και της τυποποίησης της παραγωγής και του εφοδιασμού τροφίμων, στις τοπικές διατροφικές επιλογές. Παράλληλα, η μελέτη διατροφικών προτύπων του 19ου αιώνα επιδιώκει επίσης να τεκμηριώσει την πρόσφατη —και σε μεγάλο βαθμό ακόμη ανεξερεύνητη— ιστορία της μεσογειακής διατροφής στην Κύπρο, αναδεικνύοντας χαρακτηριστικά που είναι ιδιότυπα για το νησί ή για συγκεκριμένες κοινωνικές και εθνοτικές ομάδες του πληθυσμού του.

2. Διατροφή και οικονομία
Σημαντική πτυχή του έργου αποτελεί η μελέτη της εξέλιξης των μηχανισμών παραγωγής και εφοδιασμού τροφίμων, της σύνδεσής τους με την τοπική οικονομική ανάπτυξη και της επίδρασής τους στα διατροφικά πρότυπα του κυπριακού πληθυσμού. Η έρευνα θα εστιάσει στα δίκτυα του εσωτερικού και εξωτερικού εμπορίου των διατροφικών προϊόντων, καθώς και στις διαφορετικές μορφές και κλίμακες της τοπικής παραγωγής τροφίμων, από την οικογενειακή παραγωγή για ίδια χρήση έως την παραγωγή με προσανατολισμό στην αγορά, είτε από μικρά βιοτεχνικά εργαστήρια είτε από τις πρώτες μεγαλύτερες βιομηχανίες τροφίμων που ιδρύθηκαν κατά τη Βρετανική περίοδο. Ο τομέας της κυπριακής βιομηχανίας τροφίμων, τα βασικά  χαρακτηριστικά του, η ανάπτυξή του σε συνάρτηση με κρατικές πολιτικές και η συμβολή του στην ανάπτυξη της κυπριακής επιχειρηματικότητας αποτελούν βασικά πεδία ανάλυσης.

3. Διατροφή και πολιτισμός
Δεδομένου ότι η παραγωγή και η κατανάλωση τροφής αποτελούν βασικές πολιτισμικές εκφράσεις, το έργο στοχεύει να διερευνήσει αντιλήψεις και νοοτροπίες, ηθικές αξίες, συμπεριφορές, πρακτικές, εθιμοτυπικά, κανόνες και περιορισμούς (θρησκευτικούς ή άλλους), προκειμένου να αναδειχθούν οι τρόποι με τους οποίους το φαγητό λειτούργησε συμβολικά ως στοιχείο ταυτότητας – ηλικιακής, έμφυλης, κοινωνικής, θρησκευτικής, εθνοτικής – στην Κύπρο των νεότερων χρόνων. Στο πλαίσιο αυτό θα μελετηθούν, επίσης, όψεις του υλικού πολιτισμού της διατροφής: χώροι παραγωγής και κατανάλωσης, σκεύη, εργαλεία, έπιπλα και εγκαταστάσεις. 

Πέραν της επιστημονικής έρευνας, στο πλαίσιο του έργου θα υλοποιηθούν δραστηριότητες εξωστρέφειας προς το επιστημονικό και το ευρύ κοινό, με στόχο τη γνωστοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας αλλά και την ευαισθητοποίηση σε σχέση με θέματα διατροφής. 

Παράλληλα, προβλέπεται η ανάπτυξη δύο καινοτόμων ψηφιακών εφαρμογών ανοικτής πρόσβασης, οι οποίες θα αξιοποιούν στοιχεία της διατροφικής πολιτιστικής κληρονομιάς, με σκοπό την ενίσχυση του ψηφιακού τουρισμού στην Κύπρο. Η πρώτη εφαρμογή, βασισμένη στη χρήση QR Codes, θα εμπλουτίσει και θα αναβαθμίσει την εμπειρία της επίσκεψης σε μουσειακό χώρο σχετικό με τη διατροφή. Η δεύτερη εφαρμογή θα αποτελεί μια θεματική ψηφιακή διαδρομή, με επιλεγμένους σταθμούς που συνδέονται άμεσα με τη νεότερη ιστορία της διατροφής στην Κύπρο.