Μοναχισμός: σύντομη ιστορική αναδρομή

Η πρώτη εμφάνιση μοναχών στην Κύπρο μαρτυρείται ιστορικά, σύμφωνα με τον Πανιερώτατο Μητροπολίτη Λεμεσού Αθανάσιο, «κυρίως με τον Μέγα Ιλαρίωνα, τον συνασκητή του Μεγάλου Αντωνίου, ο οποίος ήρθε στην Κύπρο γύρω στο 350 από τη Γάζα και ασκήτευσε σε ένα σπήλαιο στην Πάφο». Ή παράδοση θέλει τα πρώτα μοναστήρια στην Κύπρο να ιδρύονται τον 4ο αιώνα και τον μοναχισμό να αναπτύσσεται όταν πολλοί μοναχοί καταφεύγουν στην Κύπρο από μεν την περιοχή της Παλαιστίνης για να γλυτώσουν από την βαρβαρότητα των Αράβων, από δε την περιοχή της Κωνσταντινούπολης για να αποφύγουν την λαίλαπα της εικονομαχίας. Συνεχίζουν έτσι να ιδρύονται μοναστήρια, φτάνοντας μια περίοδο ακμής από τον δέκατο μέχρι τον δωδέκατο αιώνα, όταν η Κύπρος ήταν υπό την κυριαρχία και προστασία της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με τον Νέαρχο Κληρίδη «ο μοναχικός βίος που άρχισε να τραβά την προσοχή των βυζαντινών μας προγόνων από τον 4ο αιώνα φούντωνε από χρόνο σε χρόνο και, κατά τον 10ο ως τον 12ο αιώνα, αμέτρητοι άντρες και γυναίκες κλείουνται στα μοναστήρια, τα οποία θεωρούσαν σαν λιμάνια ψυχικής υγείας». Παρ’ όλες τις δοκιμασίες που ακολούθησαν με τις περιόδους Φραγκοκρατίας, Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας, ο μοναχισμός παραμένει ανθηρός κι υπάρχουν μοναστήρια τα οποία συνέχισαν και συνεχίζουν ακόμα την ιστορική τους πορεία, όπως οι ιερές μονές Κύκκου, Μαχαιρά και Σταυροβουνίου. Ο επαναπατρισμός πολλών Κυπρίων αγιορειτών μοναχών από τις αρχές του εικοστού αιώνα, ενισχύει ιδιαίτερα τον μοναχισμό στην Κύπρο και κατ’ επέκταση επηρεάζει στη διαμόρφωση των μοναστηριακών διατροφικών συνηθειών (Πανιερώτατος Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος (2000) «Ο μοναχισμός στην Κύπρο»).