Πρωτοβιομηχανικό εργαστήρι Αγίας Βαρβάρας
Με στόχο την επεξεργασία και μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων ένας πανέξυπνος και πολυμήχανος άνθρωπος ο μάστρε-Γληόρης, δημιουργεί τη δεκαετία του 1920, με μια μονοπίστονη μηχανή ντίζελ Αγγλικής κατασκευής, ένα ολόκληρο πολυεργαστήρι πολλαπλής χρήσης...
Σοφοκλέους (2004, σελ 37-40)
Περιγραφή Χώρου
Ο πολυμήχανος μάστρε- Γρηγόρης δημιούργησε, με βάση τη μονοπίστονη μηχανή ντίζελ ένα ολόκληρο πολυεργαστήρι. Μια μικρή βιοτεχνία, όπως θα λέγαμε σήμερα...
Σ’ ένα αγροτόσπιτο, στο οποίο κατοικούσε ταυτόχρονα, ο μάστρε- Γληόρης δημιούργησε ένα ολόκληρο σύμπλεγμα με διάφορες μηχανές, κολόνια, τροχαλίες και άξονες τα οποία μετέδιδαν την κίνηση σε άλλες επιμέρους κατασκευές, οι περισσότερες από τις οποίες ήταν δικής του ευρηματικής επινόησης.
Σ' αυτό τον περιορισμένο χώρο λειτουργούσαν, αλευρόμυλος, πουργουρόμυλος, κριθαρόμυλος και μια εκκοκκιστική μηχανή ...
Ο μύλος για το αλεύρι, ο μύλος για το άλεσμα σιταριού, ο μύλος για το κριθάρι και το ελαιοτριβείο όλα λειτουργούσαν με μια μόνο μηχανή. Με ένα συνδυασμό από μοχλούς μετάδοσης κίνησης, τροχούς και ιμάντες η κίνηση διοχετευόταν στις διάφορες μηχανές ανάλογα με τις ανάγκες του ιδιοκτήτη.
Η αρχική κίνηση γινόταν από πιεσμένο αέρα που αποθήκευε σε μεγάλη μποτίλια ενώ η ανάφλεξη γινόταν από ειδικό "καψούλι- χαρτούτσια", το οποίο ήταν... ένα κομμάτι ρούχο σε σχήμα πούρου ! Το άναβε στην άκρη και το εισήγαγε στη μηχανή επιτυγχάνοντας την ανάφλεξη. Αν κι αυτό το "κόλπο" δεν έπιανε τότε με τη βοήθεια γειτόνων και με δυο μανιβέλες, έβαζε μπρος τη μηχανή ...
Το πρώτο μηχανοκίνητο ελαιοτριβείο
Ξεχωριστή θέση, στο όλο συγκρότημα, κατείχε το ελαιοτριβείο, το οποίο ήταν και το πρώτο μηχανοκίνητο στη Κύπρο. Ήταν τοποθετημένο σε μια γωνιά του σπιτιού, στον ίδιο χώρο με τους μύλους και τη βασική κινητήριο μηχανή.
Οι μυλόπετρες στριφογύριζαν σε μια γούρνα η οποία αποτελείτο από μια οριζόντια παλιά μυλόπετρα του αλευρόμυλου και που έπαιρνε κίνηση από τη βασική μηχανή με τη βοήθεια αξόνων, κολανιών και ενός ζεύγους οδοντωτών τροχών. Το υδραυλικό πιεστήριο το τοποθέτησε μέσα σε τοίχο με την πίεση να σπρώχνει προς τα πάνω και να συμπιέζει τα ζεμπύλια που ήταν γεμάτα με πολτό της ελιάς. Για θάλαμο συμπίεσης υγρού (που ήταν το νερό) χρησιμοποίησε τον θάλαμο μέσα στον οποίο κινείται ένα πιστόνι μιας παλιάς μηχανής, ενώ για έμβολο έφτιαξε μια στρογγυλεμένη λαμαρίνα την οποία γέμισε με μπετόν και σίδερο...
Το όλο υδραυλικό κατασκεύασμα συμπλήρωνε συνδυασμός σωλήνων και μια υδραντλία, που έστελνε νερό στο έμβολο και η οποία έπαιρνε κι αυτή κίνηση από την βασική μηχανή. Ο διαχωρισμός του λαδιού από το νερό (δικής του επινόησης) αν και πρωτόγονος, ήταν πολύ πιο αποτελεσματικός και γρήγορος από τους σύγχρονούς του ...
Πιεστήριο σταφυλιών
Γύρω στα 1970 ο μάστρε-Γληόρηςέφτιαξε ένα χειροκίνητο πιεστήριο σταφυλιών, το οποίο τοποθέτησε στην είσοδο της κατοικίας- εργαστηρίου του. Το χρησιμοποιούσε για την εξαγωγή του μούστου από τα σταφύλια και για την κατασκευή ζιβανίας, αντικαθιστώντας την παραδοσιακή μέθοδο ποδοπάτησης των σταφυλιών, με μηχανικό τρόπο...
Εργαστήρι Ζαχαροπλαστικής
Στο κελάρι της κατοικίας του δημιούργησε έναν ξεχωριστό χώρο για να ασκεί την παλιά του τέχνη, τη ζαχαροπλαστική. Ένα καζάνι, μια μηχανοκίνητη κουτάλα για να ανακατεύει το ζυμάρι για τα λουκούμια, ένας μαρμάρινος πάγκος κι ένα μεγάλο μαχαίρι που το κατασκεύασε ο ίδιος ήταν τα σύνεργά του για την ενασχόλησή του με τη ζαχαροπλαστική.
Σοφοκλέους (2004, σελ 37-40)
Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού
Πρωτοβιομηχανικό εργαστήρι Αγίας Βαρβάρας
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
Ο Γρηγόρης, ή μάστρε- Γληόρης, όπως τον φώναζαν οι χωριανοί του και τον ήξερε όλος ο κόσμος, γεννήθηκε στην Αγία Βαρβάρα το 1887 και ασχολήθηκε με το επάγγελμα του μηχανικού. Με την απαράμιλλη τέχνη του, την επινοητικότητα και την εξυπνάδα που τον διέκρινε, επιδιόρθωνε κάθε είδους μηχανή κι έτσι τον καλούσαν από κάθε γωνιά της Κύπρου. Από μια τέτοια περίπτωση έμελλε να βάλει τις βάσεις για τη δημιουργία του πολυεργαστηρίου του. Το 1922 τον κάλεσαν στα Πέρα Ορεινής για να επιδιορθώσει μια μηχανή ντίζελ. Αφού επισκεύαστηκε η μηχανή και λόγω έλλειψης καταρτισμένου χειριστή, έμεινε και δούλεψε στο χωριό για άλλα δυο χρόνια. Στη συνέχεια, το 1924, αγόρασε τα μηχανήματα, τα μετέφερε στην Αγία Βαρβάρα κι έστησε τον αλευρόμυλο στο σπίτι του. «Η μηχανή ήταν του αδελφού του παππού μου, κι επειδή είχε συμπαθήσει τον Γληόρη, λόγω του καλού του χαρακτήρα, του την έδωσε βερεσέ με τη συμφωνία να την δουλέψει και στη συνέχεια όταν θα έπαιρνε λεφτά, να τον ξοφλήσει ... Ο μάστρε Γληόρης είχε πάντα σε μεγάλη εκτίμηση αυτή τη χειρονομία του παππού και σε κάθε ευκαιρία έλεγε πως από την οικογένεια μας "έφαγε ψωμί" και πως αυτή η μηχανή ήταν η αφορμή για να δημιουργήσει το πολυεργαστήρι του ... ».
Εκείνη την εποχή στο χωριό λειτουργούσε παράλληλα ένας παλιός αλευρόμυλος με κινητήριο δύναμη το νερό, στις όχθες του ποταμού Γιαλιά, ιδιοκτησίας του μοναστηριού του Μαχαιρά. Μυλωνάς ήταν τότε ένας Τουρκοκύπριος που νοίκιαζε τον μύλο από το μοναστήρι. Αργότερα ο μύλος αγοράστηκε από τους κατοίκους του χωριού. Για αρκετά χρόνια οι δυο αλευρόμυλοι, συνυπήρχαν, όμως τελικά η νέα τεχνολογία και η μηχανή- όπως άλλωστε συνέβη και σε άλλες περιπτώσεις- εκτόπισαν τον παλιό νεροκίνητο αλευρόμυλο ...
Σοφοκλέους (2004, σελ 37-40)
Σοφοκλέους Γ. (2004), Παράθυρο στη Κύπρο μας. Λαογραφική –Πολιτιστική Ανθολογία, τομ. Β΄, Λευκωσία.
Στάλω Λαζάρου