Νηστεία και Πνευματικότητα

Η συμβολή της νηστείας στην ανάπτυξη της πνευματικότητας:

Η Μοναστηριακή διατροφή ταυτίζεται με τη νηστεία.

Η νηστεία είναι ένα από τα πνευματικά αγωνίσματα της μοναχικής άσκησης και η κοινή αντίληψη θεωρεί πως έχει σκοπό τη χαλιναγώγηση των παθών, τη πνευματική ενδυνάμωση και τη καταπολέμηση των δαιμονικών προσβολών και πως το τελικό αποτέλεσμα είναι η κατάνυξη του ανθρώπου, ο φωτισμός του, αλλά και η κάθαρση της ψυχής του.

Ο Μέγας Βασίλειος δίνει πολλούς λόγους ωφελιμότητας της νηστείας κι εξηγεί πως συντελεί στην ανάπτυξη της πνευματικότητας. Η νηστεία είναι «φάρμακο ποὺ καταστρέφει τὴν ἁμαρτία … τὴν ἁμαρτία, ποὺ βρίσκεται στὸ βάθος τῆς ψυχῆς, τὴν σκοτώνει ἡ νηστεία ποὺ εἰσχωρεῖ στὴν ψυχή … ὁ μὲν κορεσμὸς σταματᾷ τὴν εὐχαρίστηση στὴν κοιλιά, ἡ δὲ νηστεία ἀνεβάζει τὸ κέρδος στὴν ψυχή … ἡ νηστεία ὁδηγεῖ στὸ Θεὸ καὶ πὼς ἡ τρυφὴ προδίδει τὴν σωτηρία …ἀπὸ τὴν παχειὰ τροφὴ κατὰ κάποιο τρόπο καπνώδεις ἀναθυμιάσεις ἀνερχόμενες, σὰν πυκνὸ σύννεφο, διακόπτουν τὶς ἐλλάμψεις ποὺ ἔρχονται ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα στὸ νοῦ … ὁ δὲ κορεσμὸς εἶναι ἡ ἀρχὴ τῶν πτώσεων. Διότι συγχρόνως εἰσορμᾶ μὲ τὴν τρυφὴ καὶ τὴν μέθη καὶ τὰ ποικίλα καρυκεύματα κάθε εἶδος κτηνώδους ἀκολασίας …ἡ κραιπάλη ἀποδιώχνει τὰ πνευματικὰ χαρίσματα … οἱ φύλακες τῆς ζωῆς μας ἄγγελοι μὲ περισσότερη προθυμία παραμένουν στοὺς καθαρισμένους στὴν ψυχὴ ἀπὸ τὴ νηστεία». (Μέγας Βασίλειος - Λόγος Α + B για τη Νηστεία , Απόδοση: Δημήτριος Ἀθανασόπουλος, Θεολόγος. Ἐκδόσεις: Νεκτάριος Παναγόπουλος )

Το θέμα είναι πολύπλευρο και πολυδιάστατο κι αγγίζει τα όρια του υπερφυσικού. Η τροφή λειτουργεί σαν απόλυτη προϋπόθεση της ζωής - «τον άρτον ημών τον επιούσιον, δος ημίν σήμερον». Βέβαια «ουκ επ’άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, στηρίζει όμως καρδίαν ανθρώπου και συντηρεί το σαρκίον, τον ναό της ψυχής, μέσα στον οποίο ακτινοβολεί ο Ήλιος της Δικαιοσύνης» (Ιερά Μονή Μπούρα, Πάολα Ψαρρού (2006) «Τα μήλα του μάγειρα»).

Κι έχει μεγάλη σημασία η δίαιτα που ακολουθείται για τη συντήρηση του σώματος του ανθρώπου , γιατί η απλότητα, η ολιγοφωνία των τροφών και γεύσεων σε ένα γεύμα είναι τόσο σημαντική όσο η διατήρηση της σιωπής κατά τη διάρκεια του γεύματος, «που καθαγιάζει την βρώσιν, την πόσιν και τους ανθρώπους. Ο αργός ρυθμός που προκαλεί εκείνη την ευχάριστα ηρεμιστική διαστολή», η ηρεμία, η γαλήνη, παραπέμπουν σ’ άλλους κόσμους (Μοναχού Επιφανίου Μυλοποταμινού (2008) «Μαγειρική του Αγ. Όρους»). Όλα αυτά είναι αδύνατον να επιτευχθούν με «κατάλυση εις πάντα».

Επί πλέον, «η συμφιλίωση του ανθρώπου με την πλάση μέσα στην πράξη του Μοναχισμού λειτουργεί αποδίδοντας την εμπειρία μιας πορείας, όπου η αρχή της εκδηλώνεται στο φυσικό και το τέλος της πατάει στο υπερφυσικό. Ο Μοναχός δεν σπαταλά τα δώρα του Θεού και κάθε σχέση του με τη κτίση αποκτά μιαν ιερότητα». Η ευλάβεια κι η κατάνυξη συνέχει στη ζωή του ακόμα κι όταν ξεκινά να μαγειρέψει την τροφή του. Αγιάζει τους αγρούς και τα χωράφια και «πριν ξεκινήσει να συλλέξει τη σοδειά του, την αναφέρει πρώτα στον προσφέροντα αυτή Κύριο. Την ευλογεί έτσι και κατόπιν τη συλλέγει και την χρησιμοποιεί. Για τούτο και κάνει τη χρήση αυτή με απόλυτο σεβασμό … Η συμπεριφορά του Μοναχού είναι η φυσική απαρχή του διανύσματος που σκοπόν έχει το πέρασμα στο υπερφυσικό. Η φτωχή, απλή αλλά Χριστοφόρα καθημερινότητα του Μοναχού μπορεί και συντρίβει το παρόν (Ιερά Μονή Μπούρα, Πάολα Ψαρρού (2006) «Τα μήλα του μάγειρα»).