Ξύλινο τροχοφόρο όχημα που σέρνεται από ένα ή δύο ζώα.
Ονομασία - Χρήσεις
Ξύλινο (κατασκευασμένο από ντόπια ξυλεία) τροχοφόρο όχημα που σέρνεται από ένα ή δύο ζώα.
Συνήθως σέρνεται από δύο βόδια. Κάποιες φορές σέρνεται από ένα ζώο: γαϊδούρι ή μούλα.
Η δομή του αμαξιού είναι η εξής:
1. Η κρεβαθκιά: το κυρίως σώμα του αμαξιού, όπου τοποθετείται το φορτίο και αποτελείται από τα «μερκακά» και τους «ζυγούς». Τα μερκακά είναι σανίδια που αποτελούν το πάτωμα της άμαξας και οι ζυγοί είναι ο σκελετός πάνω στον οποίο στερεώνονται τα μερκακά.
2. Το αξόνιν: μακριά και δυνατή δοκός, ενωμένη με την κρεβαθκιάν από το οποίο τραβιέται το αμάξιν από τα ζώα. Πολλές φορές ήταν ενισχυμένο από σιδερένια πλάκα που ονομαζόταν «μαουλούτζιν».
3. Το προπάλλουκον: στενόμακρο ξύλο που συνδέει την μπροστινή άκρη του αξονιού με τον ζυγό στον οποίο είναι δεμένα τα ζώα.
4. Οι βρουντέλλες: μακρόστενα ξύλα τοποθετημένα κατακόρυφα, το ένα δίπλα στο άλλο, ώστε να σχηματίζουν την κάσια του αμαξιού.
5. Οι τροχοί: ήταν δύο στον αριθμό, ξύλινοι (γύρω στα 1960 αντικαταστάθηκαν με τροχούς από λάστιχο) και αποτελούνταν από τα εξής: μουέλλια, δόντια, κούρβες και καπλαμάν.
6. Το αδράχτιν ή αγράχτιν: ο άξονας των δύο τροχών.
7. Το τριφουσκάριν: κυλινδρικό ξύλο στο πίσω μέρος της κρεβαθκιάς, όπου στερεώνεται το σχοινί με το οποίο δένουν τα δεμάτια στο αμάξι, με την περιστροφή των «στρεβλών» [δύο σιδερένιων μοχλών] (Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 2, λήμμα αμάξιν,το, 17-18).
άμαξα
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
Στην Κύπρο υπάρχει σαφής διαχωρισμός του αμαξιού από την άμαξα. Η άμαξα είναι συνήθως εισαγόμενη από τις χώρες της Ευρώπης και χρησιμοποιείται για τη μεταφορά των ανθρώπων. Αντίθετα, το αμάξιν κατασκευάζεται στην Κύπρο και συνιστά το μεταφορικό μέσον του Κύπριου αγρότη, ενώ χρησιμοποιείται και για τις μεταφορές φορτίων, προϊόντων και εργατών στα χωράφια.
Τα τελευταία χρόνια πριν την εξαφάνισή του εμφανίζεται με τροχούς από λάστιχο, οι οποίοι προέρχονταν από γεωργικούς ελκυστήρες ή αυτοκίνητα (Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 2, λήμμα αμάξιν,το, 17-18).
Παυλίδης Α. (επιμ.) (1985), Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 2, Φιλόκυπρος, Λευκωσία.
Κυριακή Παντελή, Αργυρώ Ξενοφώντος