![Γαστρίον του 12ου αι. με επίπεδη βάση, λοξά τοιχώματα και σκούρα καστανή εφυάλωση εσωτερικά, από την ανασκαφή στη θέση "Παλαιό Δημαρχείο" της Λευκωσίας.](/sites/default/files/ergaleia/image/2025-03/wartburg-2009-fig2-p251-c.jpg "Wartburg M.-L. & Violaris Y., 2009, "Pottery of a 12th century pit from the Palaion Demarcheion site in Nicosia: a typological and analytical approach to a closed assemblage", στο Actas del VIII Congreso Internacional de Cerámica Medieval, τ. 1, εικόνα 2, αρ. 9, 251."){kind=small}
Γαστρίον του 12ου αι. με επίπεδη βάση, λοξά τοιχώματα και σκούρα καστανή εφυάλωση εσωτερικά, από την ανασκαφή στη θέση "Παλαιό Δημαρχείο" της Λευκωσίας.
Wartburg M.-L. & Violaris Y., 2009, "Pottery of a 12th century pit from the Palaion Demarcheion site in Nicosia: a typological and analytical approach to a closed assemblage", στο Actas del VIII Congreso Internacional de Cerámica Medieval, τ. 1, εικόνα 2, αρ. 9, 251.
![Γαστρίον του 12ου αι. με επίπεδη βάση, λοξά τοιχώματα και σκούρα καστανή εφυάλωση εσωτερικά, από την ανασκαφή στη θέση "Παλαιό Δημαρχείο" της Λευκωσίας.](https://www.cyprusfoodmuseum.com/sites/default/files/styles/425x415/public/ergaleia/image/2025-03/wartburg-2009-fig2-p251-c.jpg?itok=yc4YzSmW "Wartburg M.-L. & Violaris Y., 2009, "Pottery of a 12th century pit from the Palaion Demarcheion site in Nicosia: a typological and analytical approach to a closed assemblage", στο Actas del VIII Congreso Internacional de Cerámica Medieval, τ. 1, εικόνα 2, αρ. 9, 251.")
γαστρίον, κλιβάνιον, πυρίμαχο ανοικτό μαγειρικό σκεύος με επίπεδη βάση
Ονομασία - Χρήσεις
Σύμφωνα με τον Φ. Κουκουλέ (1948, 98-99), στο Βυζάντιο υπήρχαν ανοικτά μαγειρικά σκεύη με επίπεδη βάση, τα οποία ονομάζονταν «γαστρία», «γάστρες» και «κλιβάνια». Τα σκεύη αυτά, φτιαγμένα από κόκκινο πυρίμαχο πηλό με πολλές προσμίξεις, χρησιμοποιούνταν ως μικροί κινητοί φούρνοι. Τα κυπριακά δείγματα που χρονολογούνται στη βυζαντινή περίοδο είναι χειροποίητα σκεύη από χοντρό ακάθαρτο πηλό, άλλα με στρώμα εφυάλωσης εσωτερικά και άλλα χωρίς, έχουν σχήμα ταψιού με λοξά τοιχώματα και τοποθετούνταν στη θράκα προκειμένου να ψήσουν ψωμί, τον λεγόμενο «κλιβανίτη άρτο».
Το παράδειγμα της εικόνας χρονολογείται στον 12ο αι., είναι εφυαλωμένο και προέρχεται από ανασκαφή στη Λευκωσία (Wartburg & Violaris 2009, 254). Παρουσιάζει ομοιότητες με τα λεγόμενα «τηγάνια» (λόγω της εφυάλωσης εσωτερικά) και είναι πολύ πιθανό ότι χρησιμοποιούνταν τόσο για τηγάνισμα όσο και για το ψήσιμο του ζυμαριού.
γάστρα
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
Σύμφωνα με τον Χ. Μπακιρτζή (1989, 53-54), τα σκεύη αυτά μάλλον χρησιμοποιούνταν κατά τη βυζαντινή περίοδο όπως ακριβώς και στους νεότερους χρόνους στα χωριά της Κύπρου, για την παραγωγή δηλαδή πρόχειρου γεύματος, όπως οι «λαγγόπιττες» ή «τρυπητές» [μικρές πίττες ψημένες στη γάστρα που τρώγονταν με το μέλι] και τα «κατιμέρκα» [πίττες με λάδι και ζάχαρη].
Κουκουλές Φ. (1952), Βυζαντινών βίος και πολιτισμός, τ. Α΄-Στ΄, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα.
Μπακιρτζής Χ. (1989), Βυζαντινά Τσουκαλολάγηνα, Έκδοση Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, Αθήνα.
Wartburg M.-L. & Violaris Y., 2009, "Pottery of a 12th century pit from the Palaion Demarcheion site in Nicosia: a typological and analytical approach to a closed assemblage", στο Actas del VIII Congreso Internacional de Cerámica Medieval, τ. 1, 251.
Αθανάσιος Βιώνης, Αργυρώ Ξενοφώντος
Γαστρίον του 11ου αι. από ανασκαφή αγροτικού οικισμού στην Ribnica της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
