Ραπάνια. Λεπτομέρεια τοιχογραφίας Μυστικού Δείπνου.
ραπάνια
Ονομασία - Προέλευση
Ραπάνια ή ρεπάνια. Ο βλαστός του έχει διατομή σε σχήμα δίσκου, όπως του καρότου. Η ρίζα του έχει σχήμα σφαιρικό ή κωνικό και το χρώμα της ποικίλει από λευκό ως κόκκινο.
Ράφανοι ή ραφανίδες = raphanus raphanistrum (Κουκουλές 1952, σελ. 95).
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Σύμφωνα με έρευνα των Anagnostakis & Papamastorakis (2005, σελ. 147-172), από τα τέλη του 11ου αιώνα και κατά τη διάρκεια του 12ου, χαρακτηριστική είναι η σταδιακή παρουσία ραπανιών σε παραστάσεις δείπνων και τραπεζών σε σημείο μάλιστα που πολλές φορές, στις τράπεζες γευμάτων απεικονίζεται μόνο η τριλογία ψωμί, κρασί, ραπάνι.
Τι σημαίνει όμως η εμφάνιση και η προβολή των ραπανιών στις απεικονίσεις τραπεζών; Η απάντηση προέρχεται από τη μετατόπιση των αντιλήψεων και τις αλλαγές στις λαϊκές και αριστοκρατικές τάσεις του 11ου αιώνα και μετά. Στους νέους καιρούς του οίνου, αποδοχής και αναζήτησης της ευφροσύνης από τα ανερχόμενα κοινωνικά στρώματα των πόλεων και της επαρχίας, το ραπάνι είτε ως ορεκτικό ή αποτρεπτικό της μέθης καθίσταται αναπόσπαστο στοιχείο στην εικονογραφία κάθε είδους συνεστίασης ή συμποτικής συνεύρεσης (Anagnostakis & Papamastorakis 2005, σελ. 147-172).
Το ραπάνι σε συνδυασμό με τον οίνο λειτουργεί τόσο ως σύμβολο της ασκητικής χορτοφαγίας, της εγκράτειας, της προφύλαξης και της αποφυγής της μέθης και παρεκτροπής, όσο και ως σύμβολο, δηλαδή κινητήριος μοχλός των σαρκικών ορέξεων, της άκρατης οινοποσίας, της έξαψης των παθών (Anagnostakis & Papamastorakis 2005, σελ. 147-172).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Ε. Anagnostakis & T. Papamastorakis, 2005 ‘… and radishes for appetizers. On banquets, radishes and wine’. Στο Δ. Παπανικόλα-Μπακιρτζή (επιμ. έκδ.), Βυζαντινών Διατροφή και Μαγειρείαι, σελ. 147-172. Αθήνα: Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων.
Φ. Κουκουλές, 1952. Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός. Τόμος Ε. Αθήνα.
Αθανάσιος Βιώνης