Λεπτομέρεια από τη μετάληψη των Αποστόλων, 1105/6. Αψίδα του Ιερού Βήματος, ναός της Παναγίας Φορβιώτισσας στην Ασίνου.
Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου 2009. Ο Ναός της Παναγίας Φορβιώτισσας στην Ασίνου, σελ. 14. Λευκωσία: Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου.
οίνος, οινάριον, κρασίον, κρασίν
Ονομασία - Προέλευση
κρασί
Όπως μας ενημερώνει ο Η. Αναγνωστάκης (2008, σελ. 19-20), σύμφωνα με τις βυζαντινές πηγές, στο ευρύ φάσμα των εργασιών που απαιτούσαν οι "αμπελώνες" ή τα "οινόφυτα", απασχολούνταν οι "αμπελουργοί", όπως η φύτευση νέων αμπελιών, τα "νεόφυτα", η φροντίδα νέων, και η ανανέωση γερασμένων. Μεγάλοι αμπελώνες με κτιστούς ληνούς, με πιεστήρια και οινώνες, ανήκαν κυρίως σε μονές και ισχυρούς γαιοκτήμονες ή αποτελούσαν βασιλικά κτήματα.
Ο Η. Αναγνωστάκης (2008, σελ. 13) συμπληρώνει ότι οι Βυζαντινοί μάλλον είχαν εγκαταλείψει την χρήση των πιεστηρίων των στεμφύλων ή αγνοούσαν τα ξύλινα βαρέλια αποθήκευσης ή την καλλιέργεια υποστυλωμένων κλημάτων, αν και υπάρχουν σχετικές μαρτυρίες (όπως θλιπτήρια, γαλεάγρες, βουτσία, πέργκολες).
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Πέρα από το ψωμί, τα άλλα δύο κύρια προϊόντα που συμπληρώνουν το τρίπτυχο της βυζαντινής διατροφής και του εμπορίου ειδών διατροφής είναι το κρασί και δευτερευόντως το λάδι (Γερολυμάτου 2008, σελ. 77). Οι Βυζαντινοί αναμείγνυαν το κρασί με νερό ζεστό για να αποφευχθεί η μέθη (Koder 2005, σελ. 21). Ανάμεσα στα πολύ γνωστά κρασιά της βυζαντινής επαρχίας (όπως της Κρήτης, της Ικαρίας, της Ρόδου, της Σάμου και της Νάξου), ήταν και ο "λεπτότατος Κύπριος οίνος", ο οποίος επαινείται ιδιαίτερα από τον Συνέσιο Κυρήνης (Κουκουλές 1952, σελ. 125).
Ο Η. Αναγνωστάκης (2008, σελ. 16) αναφέρει πως καθώς η μεσογειακή τριλογία οίνος-έλαιον-άρτος αποτελούσε την βασική προϋπόθεση για την τέλεση των χριστιανικών μυστηρίων και άλλων εκκλησιαστικών λατρευτικών τελετών, η χριστιανική αυτοκρατορία έπρεπε να διαθέτει τα προϊόντα αυτά τόσο για τις ανάγκες της όσο και για να τα προβάλλει ως τα κύρια παραγωγικά χαρακτηριστικά της. Ο ίδιος συγγραφέας σημειώνει πως εκχριστιανισμός σήμαινε και παράδοση στον πολιτισμό του ευχαριστιακού οίνου, καθώς χριστιανισμός άνευ οίνου δεν νοείται.
Μαζί με το πρόσφορο, κόκκινο κρασί που παράγεται με ειδική διαδικασία, το λεγόμενο "ανάμα" ή "νάμα", χρησιμοποιείται για την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας, σε ανάμνηση του λυτρωτικού θανάτου και της ανάστασης του Χριστού.
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Ο βυζαντινός ποιητής Πτωχοπρόδρομος (IV, στ. 332, 396) αναφέρεται στο γλυκό κρασί της Κύπρου, της Κρήτης και των νησιών του Αιγαίου.
Κατά τη μεταβατική περίοδο της επικράτησης των Αράβων στη Μεσόγειο, για τελευταία μάλλον φορά στο στρατιωτικό σιτηρέσιο μεταφέρονται ποσότητες κρασιών από την Κιλικία, τη Συρία και την Κύπρο για το στρατό του Ηρακλείου, κρασιά που σταδιακά θα υποχωρήσουν λόγω της αραβικής κατάκτησης (Αναγνωστάκης 2008, σελ. 43).
Η. Αναγνωστάκης, 2008. Βυζαντινός Οινικός Πολιτισμός. Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.
Μ. Γερολυμάτου, 2008. Αγορές, Έμποροι και Εμπόριο στο Βυζάντιο (9ος-12ος αι.). Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.
J. Koder, 2005. "Η καθημερινή διατροφή στο Βυζάντιο με βάση τις πηγές", σελ. 17-30. Στο Δ. Παπανικόλα-Μπακιρτζή (επιμ. έκδ.), Βυζαντινών Διατροφή και Μαγειρείαι. Αθήνα: Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων.
Φ. Κουκουλές, 1952. Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός. Τόμος Ε. Αθήνα.
Χ. Χατζηχριστοδούλου, 2009. Ο Ναός της Παναγίας Φορβιώτισσας στην Ασίνου. Λευκωσία: Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου.
Αθανάσιος Βιώνης
