Το συκώτι.
Ονομασία - Προέλευση
Πρόκειται για το ήπαρ ή αλλιώς συκώτι (Κυπρή 1979 [2002²]), λήμμα βλαγγίν,το, 91; Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Βλαντζίν, 31). Ο Ιωάννης Ερωτόκριτος στο Γλωσσάριό του επισημαίνει πως πέραν του ήπατος, βλαντζ̆ίν θεωρούνται και οι πνεύμονες, οι οποίοι λέγονται βλαντζ̆ίν άσπρον. Το ήπαρ λέγεται βλαντζ̆ίν μαύρον (Κυπρή 1979, λήμμα βλαντζ̆ίν,το, 357).
ΕΤΥΜ. βλαντζ̆ίν - φλαντζ̆ίν < γαλλ. flanc, που σημαίνει πλευρά και κατ’ επέκταση τα ζωτικά όργανα που περικλείονται στα πλευρά δηλ. το συκώτι (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Βλαντζίν, 31)
< φλάω, που σημαίνει είμαι πλήρης αέρος (όπως το ήπαρ) ή < λατ. flato [flo = πνέω, φυσώ], που σημαίνει συχνοπνέω, φυσώ με διαλείμματα, από το οποίο παράγεται το flatus [flatus = φήσημα] (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα βλαγγίν,το, 91).
σηκώτι (ή κατά τον Κοραή συκώτι) < σηκόω, σηκώνω (τον εαυτό μου), ανατείνω και επομένως ανοίγω τον εαυτό μου, πνέω (όπως συμβαίνει στο ήπαρ)
< σύκα, σύμφωνα με τον Κοραή, ασχέτως ότι δήθεν εξαιτίας των συκών πάχαιναν τα θρεφτάρια
< σηκίζω [σηκίζω = παχαίνω] (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα βλαγγίν,το, 91)
Στον πληθ. η λέξη γίνεται βλαντζ̆ιά, δηλαδή όλα τα εντόσθια, τα σπλάγχνα (Κυπρή 1979, λήμμα βλαντζ̆ίν,το, 357), υποκ. φλαγκούδιν και μεγεθ. η φλάγκα, η οποία μεταφορικώς σημαίνει μεγάλη υπομονή∙ φλαγκάς ονομάζεται ο υπομονετικός (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα φλαντζ̆ίν,το, 43).
Η φράση «Όποιος πιάσει αναγιωτήν, αγιώννει το βλαντζ̆ίν του» δηλώνει μεγάλα βάσανα (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Βλαντζίν, 31).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία.
Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Τόνια Ιωακείμ, Αργυρώ Ξενοφώντος
