Σκηνή συγκομιδής του ελαιόκαρπου από τον αγροτικό πληθυσμό. Μικρογραφία χειρογράφου (Κυνηγετικά Οππιανού), 11ος αιώνας. Venezia, Biblioteca Nazionale Marciana, cod. marc. Gr. Z 479(=881), f.62r.
Λάδι, Ελαιόλαδο
Ονομασία - Προέλευση
Λάδι
Τα "Γεωπονικά" (9.28-33) του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Προφυρογέννητου παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την καλλιέργεια της γης, τα οπωροφόρα δέντρα και τις ελιές.
Βυζαντινές πηγές αναφέρουν και διαφορετικές συνταγές για τις ελιές. Οι Βυζαντινοί διατηρούσαν τις ελιές τους για φαγητό μέσα σε δοχεία είτε με αλάτι και λεμόνι, είτε με αλάτι, λάδι και μέλι, είτε με νερό και ξύδι ή ακόμη και μούστο (Dalby 2003, σελ. 178-179).
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Εκτός από τα σιτηρά και το κρασί, το λάδι (και συγκεκριμένα το ελαιόλαδο) έρχεται να συμπληρώσει το τρίπτυχο της παραγωγής, του εμπορίου και της διατροφής των Κυπρίων κατά τη Βυζαντινή περίοδο.
Σύμφωνα με σχετική μελέτη της Μ. Γερολυμάτου (2008, σελ. 80-81), η σημασία του λαδιού για το εμπόριο ήταν πιο περιορισμένη από ό,τι γενικά λέγεται. Μέσα από αναφορές Βυζαντινών συγγραφέων για τη διάθεση λαδιού στην αγορά της Κωνσταντινούπολης ("Συνεχιστής Θεοφάνους", 304.23-305.3), φαίνεται πως η τιμή του λαδιού ήταν σημαντικά ψηλότερη από την αντίστοιχη του κρασιού, ενδεχομένως ένδειξη ότι το λάδι δεν ήταν είδος καθημερινής χρήσης, όπως θα περίμενε κανείς σε μια μεσογειακή κοινωνία (Γερολυμάτου 2008, σελ. 81).
Το ελαιόλαδο "σφράγιζε" τον πιστό από τη βάπτισή του ως και τον ενταφιασμό του. Σύμφωνα με τον Ψευδο-Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, καθώς κατέβαζαν το φέρετρο εντός του τάφο, ο ιερέας έχυνε λάδι πάνω στον νεκρό σε σχήμα σταυρού. Σύμφωνα με τον Χρυσόστομο, με "μύρο και έλαιον και χρίσμα του βαπτίσματος" σφράγιζαν τον νεκρό κάνοντας την κίνηση του σταυρού κι έπειτα έριχναν χώμα (Κουκουλές 1951, σελ. 189).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Παρά το υψηλό κόστος του, υπάρχουν πολλές αναφορές στη χρήση ελαιολάδου σε συνταγές των βυζαντινών χρόνων. Η Κύπρος πρέπει να υπήρξε μία από τις περιοχές στις οποίες η παραγωγή ελαιόλαδου συνεχίστηκε κατά τη Βυζαντινή περίοδο ως μία από τις κύριες ασχολίες του αγροτικού πληθυσμού.
Δεν είναι τυχαίο ότι χώροι και ευρήματα των βυζαντινών χρόνων που σχετίζονται με την παραγωγή λαδιού έχουν ανασκαφεί σε διάφορες θέσεις στη Κύπρο, όπως στην Αμαθούντα - Αγία Βαρβάρα και στην Χρυσοπολίτισσα στην Πάφο (Hadjisavvas 1996, σελ. 135).
Μ. Γερολυμάτου, 2008. Αγορές, Έμποροι και Εμπόριο στο Βυζάντιο (9ος-12ος αι.). Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.
A. Dalby, 2003. Flavours of Byzantium. Devon: Prospect Books.
S. Hadjisavvas, 1996. "The economy of the olive", σελ. 127-138. Στο V. Karageorghis & D. Michaelides (επιμ. έκδ.), The Development of the Cypriot Economy from the Prehistoric Period to the Present Day. Nicosia: University of Cyprus and the Bank of Cyprus.
Φ. Κουκουλές, 1951. Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός. Τόμος Δ. Αθήνα.
Αθανάσιος Βιώνης
Τρόφιμα
ελαιόλαδο,το
Στα χωριά της Πάφου και του Ριζοκαρπάσου η παραγωγή ελαιολάδου ήταν μικρή και οι νοικοκυρές χρησιμοποιούσαν το ελαιόλαδο για να αρωματίζουν τις σαλάτες και τα ζαρζαβατικά τους, ενώ στο τηγάνισμα…
Τρόφιμα
ελιά,η
Η συλλογή του καρπού της ελιάς γινόταν συνήθως σε δύο περιόδους ανάλογα με το είδος των ελιών που παρασκεύαζαν. Στα τέλη Αυγούστου ή στις αρχές Σεπτεμβρίου, όταν οι ελιές ήταν ακόμα πράσινες,…
Τρόφιμα
Κυπριακό ελαιόλαδο
Το Κυπριακό ελαιόλαδο είναι εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο που παράγεται από την επεξεργασία των καρπών της ντόπιας Κυπριακής ποικιλίας.
Τεχνικές Παραγωγής
παραγωγή λαδιού,η
"Οι ελαιώνες αποδίδουσι αρκετή ποσότητα ελαίου ώστε όταν ευτυχήσουν κυβερνάται ο τόπος ως τρεις χρόνους και ενίοτε δίδεται και έξω από τον τόπο" (Αρχιμανδρίτης Κυπριανός 1788).