κιτρόμηλον,το

Το νεράντζι.

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία

κιτρόμηλον, τζ̆ιτρόμηλον, τζ̆ίτρον

Ελληνική Ονομασία - Περιγραφή

ο καρπός της οξινόκαρπης και της γλυκόκαρπης κιτρομηλιάς, νεράντζι, κίτρο (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα κιτρόμηλον - τζ̆ιτρόμηλον - τζ̆ίτρον,το, 202)

Είναι εσπεριδοειδές φρούτο, ο καρπός του δέντρου Κιτρέα η νεραντζέα (Citrus aurantium) (Γεννάδιος 1914, 346).

Ο Γεώργιος Λουκάς στο Γλωσσάριό του περιγράφει το κιτρόμηλον ως το πορτοκκαλοειδές λεμόνι, το νεράντζι, κατά τους αρχαίους μηδικόν μήλον λόγω της ομοιότητάς τους και όχι χρυσόμηλο (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα κιτρόμηλον,το, 218).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

Σε έγγραφο του 1468, που δημοσιεύθηκε από τον Mas Latrie και αναφέρεται στην κατάσταση κάποιου κήπου στην Κύπρο, τα δέντρα αυτά ονομάζονται νεραντιές. Επίσης, στην «Ιστορία χρονολογική της νήσου Κύπρου» του Αρχιμανδρίτη Κυπριανού, που δημοσιεύθηκε το 1788, οι καρποί αυτοί ονομάζονται νεράντζια και μάλιστα διακρίνονται σε ξινά και γλυκά. Αργότερα φαίνεται να επικράτησαν οι ονομασίες κιτρομηλιά και κιτρόμηλον, αφού ήδη κατά την εποχή της έκδοσης του Φυτολογικού Λεξικού του Γεννάδιου (1914) ο συγγραφέας αναφέρει αυτές τις ονομασίες ως χρησιμοποιούμενες στην Κύπρο (Γεννάδιος 1914, 346).

Μέθοδος Εξασφάλισης

Συλλογή

Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία

Ο Λουκάς σημειώνει πως η ζαλατίνα, η πηχτή δηλαδή, γινόταν καλύτερη με τη χρήση κιτρομήλων και όχι λεμονιών (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα κιτρόμηλον,το, 218).

Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία

Χρονολογία

15ος – 20ός αι.

Συμπληρωματικά Στοιχεία

«Μετά το 1950 στο Πέλλα-Παϊς αναπτύχθηκε η καλλιέργεια των δενδρυλλίων κιτρομηλιάς. Δεκάδες στρέμματα γης μέσα και στον περίγυρο του χωριού ήταν φυτεμένα με σπορόφυτα κιτρομηλιάς, εκατοντάδες δε κηπουροί από όλες τις γωνιές της Κύπρου ερχόντουσαν στο χωριό να αγοράσουν νεαρά δενδρύλλια για τη δημιουργία νέων κήπων με εσπεριδοειδή.
Η σύσταση του εδάφους ήταν τέτοια που εβοηθούσε τα δενδρύλλια να αναπτύξουν πλούσιο ρίζωμα, πράγμα που εξασφάλιζε την επιτυχία στη μεταφύτευσή τους» (Χριστοδουλίδης 1994, 59).

Σύμφωνα με το Φυτολογικόν Λεξικόν του Γεννάδιου, στην Κύπρο καλλιεργούνται οξινόκαρπες και γλυκύκαρπες κιτρομηλιές (Γεννάδιος 1914, 346).

Βιβλιογραφία

Γεννάδιος Π. Γ. (1914), Λεξικόν φυτολογικόν: Περιλαμβάνον τα ονόματα, την ιθαγένειαν και τον βίον υπερδεκασχιλίων φυτών, εν οις και τα λόγω χρησιμότητος ή κόσμου καλλιεργούμενα, των οποίων περιγράφονται και η ιστορία, η καλλιέργεια, τα προϊόντα και αι νόσοι, Εκ του Τυπογραφείου Παρασκευά Λεωνή, Εν Αθήναις.

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.

Χριστοδουλίδης Χρ. (1994), Πέλλα-Πάις, Λεμεσός.

Ερευνητής/Καταχωρητής

Σάββας Πολυβίου, Αργυρώ Ξενοφώντος

Σχετικό Περιεχόμενο