«Καρποί κολοκασιού»
Πηγή: Στάλω Λαζάρου
Η παλαιότερη αναφορά στο κολοκάσιν της Κύπρου ανάγεται στο 1191 μ.Χ., σύμφωνα με την οποία σερβιρίστηκε σε δείπνο για τον εορτασμό του γάμου του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου με τη Βερεγγάρια στο Κάστρο Λεμεσού (Jeffery 1926).
Ονομασία - Προέλευση
Πρόκειται για αμυλώδη βολβό (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Κολοκάσι, 62).
Το φυτό κολοκάσια, κοινώς κολοκάσιν (Colocasia esculentum), είναι εδώδιμο φυτό (λαχανικό) που ανήκει στην οικογένεια των Αρωδών (Araceae). Καλλιεργείται για τα εδώδιμα αμυλούχα ριζώματά του (Υπουργείο Γεωργίας 2011, λήμμα 26 - Κολοκάσι).
ΕΤΥΜ. < αρχ. κολοκάσιον (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα κολοκάσιν - κολοκάτσιν,το, 210)
< λατ. όνομα του φυτού Colocasia esculentum (Υπουργείο Γεωργίας 2011, λήμμα 26 - Κολοκάσι)
< γαλλ. colocase < λατ. colocasia και μεσαιων. κολοκάσιον (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Κολοκάσι, 62)
Mαγειρεύεται με διάφορους τρόπους π.χ. γιαχνί με ή χωρίς κρέας, ή ως καπαμάς με κρασί (πολύ γνωστός στην επαρχία Αμμοχώστου) Υπουργείο Γεωργίας 2011, λήμμα 26 - Κολοκάσι).
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Το κολοκάσιν αποτελεί ένα από τα πιο κοινά φαγητά στην καθημερινή διατροφή (σημ. Στάλω Λαζάρου).
Το κολοκάσιν συνήθιζαν να το συνδυάζουν με κουπέπια ή με κουκκιά. Ιδιαίτερα για το συνδυασμό κολοκάσι με κουκκιά, έλεγαν «κουτσ̆ιά τζ̆αι κολοκάσιν, ένα τόπον εννά πάσιν» (Χατζηκώστας 1986, 106).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Η παλαιότερη αναφορά στο κολοκάσιν της Κύπρου ανάγεται στο 1191 μ.Χ., σύμφωνα με την οποία σερβιρίστηκε σε δείπνο για τον εορτασμό του γάμου του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου με τη Βερεγγάρια στο Κάστρο Λεμεσού (Jeffery 1926). Σύμφωνα με τον Αθανάσιο Σακελλάριο, τα καλύτερα κολοκάσια της Κύπρου παράγονταν στη Λάπηθο και στην Πάφο. Πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, σημαντικές εκτάσεις καλλιεργούνταν στον Άγιο Ανδρόνικο Καρπασίας, στο Συριανοχώρι και, σε μικρότερο βαθμό, στην επαρχία Πάφου. Σήμερα, το κολοκάσιν καλλιεργείται κυρίως στην επαρχία Αμμοχώστου και ιδιαίτερα στο χωριό Σωτήρα, με μικρότερες εκτάσεις στα χωριά Φρέναρος και Λιοπέτρι (Σακελλάριος 1991).
Η φύτευση του κολοκασιού αρχίζει τέλη Φεβρουαρίου (πρώιμη φύτευση) και συνεχίζεται μέχρι τον Μάιο (όψιμη φύτευση) σε χωράφια με κοκκινόχωμα, στα οποία έχει προηγηθεί καλλιέργεια με πλούσια λίπανση. Παράγει ένα μεγάλο κεντρικό ρίζωμα (μάππα), πολλά πλάγια ριζώματα (πούλλες) και μη εδώδιμα φύλλα.
Η παραγωγή του διατίθεται κυρίως στη ντόπια αγορά, ενώ κάποιες ποσότητες εξάγονται στη Μ. Βρετανία για την κυπριακή παροικία Υπουργείο Γεωργίας 2011, λήμμα 26 - Κολοκάσι).
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.
Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Σακελλάριος Α. (1991), Τα Κυπριακά (1890), τ. Α΄, Εκδόσις Εκατονταετηρίδος, Πολιτιστικόν Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, Λευκωσία.
Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2011), Γαστρονομικός χάρτης της Κύπρου, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.
Χατζηκώστας Λ. (1986), «Τα κουκιά στη δίαιτα και την παράδοση του λαού μας», Λαογραφική Κύπρος 16,36, 103-107.
Πηγή φωτογραφίας:
«Καρποί κολοκασιού» (Στάλω Λαζάρου)
Στάλω Λαζάρου, Δήμητρα Δημητρίου, Αργυρώ Ξενοφώντος, Τόνια Ιωακείμ
Κολοκάσι, Πέρα Ορεινής 22/3/14.
φωτ: Κατερίνα Λαζάρου
Παραδοσιακές Συνταγές
Αρνίσια φιλετάκια με πούλλες λεμονάτες και κόλιαντρο
Στη σύγχρονη αυτή συνταγή, τα φιλετάκια αρνιού συνοδεύονται με πούλλες που παρασκευάζονται κατά τον συνήθη παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή τηγανητές λεμονάτες με κόλιανδρο. Ο συνδυασμός κρέατος με κολοκάσι…
Τρόφιμα
Γέλερμασι
Είδος γλυκιάς πατάτας. Το γέλερμασι καταναλωνόταν νωπό. Επίσης το μαγείρευαν όπως τις πατάτες τις αντιναχτές, δηλαδή τηγανιτό και ψημένο σε κρασί.
Παραδοσιακές Συνταγές
Καππαμάς για χορτοφάγους
Το κουνουπίδι, το κολοκάσι και οι πατάτες μαρινάρονται και ψήνονται σε κρασί και χυμό νεραντζιού. Η συνταγή προέρχεται από τη Δερύνεια της επαρχίας Αμμοχώστου, και σε αυτήν αξιοποιούνται τα προϊόντα…
Παραδοσιακές Συνταγές
Καππαμάς καππάκι
Πιάτο που συνηθίζεται στα Κοκκινοχώρια. Παλαιότερα το έφτιαχναν στα οικογενειακά τραπέζια τα Χριστούγεννα αλλά και γενικότερα κατά το χειμώνα, εποχή παραγωγής του κολοκασιού. Η συνταγή προέρχεται από…
Παραδοσιακές Συνταγές
Κολοκάσι γιαχνί με χοιρινό
"Βάζουμε το κολοκάσι σε μια λεκάνη και σφίγγουμε το μισό λεμόνι πάνω. Κόβουμε το κρέας σε μικρά κομμάτια, [...] και το βάζουμε στην κατσαρόλα μέχρι να ροδοκοκκινίσει. Μετά προσθέτουμε το κρεμμύδι, το…
Παραδοσιακές Συνταγές
Κολοκάσι καουρμάς
".. αφήνουμε (το κολοκάσι) να βράσει, καθαρίζουμε τις πατάτες και τις βάζουμε στην κατσαρόλα. Προσθέτουμε το χυμό της ντομάτας, το σέλινο, το αλάτι και το πιπέρι και το αφήνουμε μέχρι να ψηθεί." (…
Παραδοσιακές Συνταγές
Κολοκάσι καππαμάς Μηλιάς Μεσαορίας
Στο πιάτο αυτό, το κολοκάσι συνδυάζεται με το αρνίσιο κρέας. Και τα δύο υλικά μαρινάρονται προηγουμένως σε κρασί, ενώ το περίσσευμα της μαρινάδας χρησιμοποιείται για το σβήσιμο του φαγητού.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κολοκάσι με κουπέπια
Αφού τσιγαριστεί το κολοκάσι, προστίθενται από πάνω τα κουπέπια. Ακολουθεί το ταυτόχρονο ψήσιμό τους σε σάλτσα ντομάτας.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κουνέλι με αρωματικά στον φούρνο μαζί με πουρέ κολοκασιού, κολοκύθα βραστή και σάλτσα ροδιού
Πρωτότυπη μαγειρική σύλληψη, βασισμένη στο πάντρεμα γνωστών πρώτων υλών της κυπριακής κουζίνας. Ξεχωρίζει η σάλτσα ροδιού με κρασί, αρωματικά βουνού και χαρουπόμελο, που ντύνει υπέροχα το πιάτο.
Παραδοσιακές Συνταγές
Πούλλες ή πούλλες αντιναχτές
Το κολοκάσι τηγανίζεται, και στη συνέχεια σβήνεται με χυμό λεμονιού και αρωματίζεται με ξηρό κόλιανδρο.
