Το τζίτζυφο (Ζίζυφος ο λωτός).
Ονομασία - Προέλευση
τζίτζυφο
Πρόκειται για τον καρπό της κονναρκάς (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα κόνναρον,το, 213) ή παλλούρας [παλλούρα,η = η τζιτζυφιά], που είναι εδώδιμος και έχει συνήθως γλυκόξινη γεύση (Γεννάδιος 1914, 405).
ΕΤΥΜ. < Ησύχιος κόνναρον (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα κόνναρον,το, 213)
< ιταλ. conno, που σημαίνει καρπός (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Κόνναρα, 63)
Επιστημονική ονομασία:
Ζίζυφος ο λωτός (Zizyphus lotus)
Η ελληνική ονομασία τζιτζιφιά αναφέρεται στο είδος Ζίζυφος η κοινή (Zizyphus vulgaris/sativa), ενώ η κυπριακή ονομασία παλλούρα αναφέρεται στο είδος Ζίζυφος ο λωτός. Η τζιτζιφιά στην κυπριακή διάλεκτο ονομάζεται κονναπκιά ή κουνναπκιά (Γεννάδιος 1914, 405).
πληθ. τα κόνναρα (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα παλλούρα,η, 192)
Η φράση «Λείψε με, τζ̆ι ας τρώω κόνναρα» σημαίνει «Φύγε, βασανιστή μου, και τρώγω ό,τι βρω» (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Κόνναρα, 63).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Όπως σημειώνει ο Ξενοφών Π. Φαρμακίδης στο Γλωσσάριό του, το κόνναρον είναι ευτελής καρπός, γι' αυτό εκείνοι, οι οποίοι θεωρούν τους εαυτούς τους περιφρονημένους από τους άλλους όσον αφορά την αξία τους, λένε:«Εμείς τρώμε κόνναρα;» ή «Δεν τρώμε κόνναρα εμείς» (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα κόνναρον,το, 164). Ο Γεώργιος Λουκάς, επίσης, παραθέτει στο αντίστοιχο λήμμα του Γλωσσαρίου του τη φράση «Λείψε με κι ας τρώω κόνναρα», θέλοντας να τονίσει ότι το κόνναρον είναι λιπόσαρκο, ανούσιο και ανωφελές (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα κόνναρον,το, 228).
Γεννάδιος Π. Γ. (1914), Λεξικόν φυτολογικόν: Περιλαμβάνον τα ονόματα, την ιθαγένειαν και τον βίον υπερδεκασχιλίων φυτών, εν οις και τα λόγω χρησιμότητος ή κόσμου καλλιεργούμενα, των οποίων περιγράφονται και η ιστορία, η καλλιέργεια, τα προϊόντα και αι νόσοι, Εκ του Τυπογραφείου Παρασκευά Λεωνή, Εν Αθήναις.
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.
Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Σάββας Πολυβίου, Αργυρώ Ξενοφώντος, Τόνια Ιωακείμ
