Έθιμα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς στο Μιτσερό
Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Συνήθως στο Πάσχα των Γεννών (Χριστούγεννα) έσφαζαν τους χοίρους. Μέσω των χοιροσφαγών (σιοιροσφαές) η κάθε οικογένεια εξασφάλιζε το κρέας της χρονιάς. Ζύμωναν τις 'γεννόπητες' και τα κουλούρια. Την νύχτα των Χριστουγέννων πήγαιναν στην εκκλησία η ώρα τρεις το πρωί.
Το τραπέζι ετοιμαζόταν λίγο πριν τον εσπερινό. Έμπαινε το καλό τραπεζομάντιλο, συνήθως ταϊστόν (είδος κεντήματος). Μέσα σ’ ένα πιάτο έβαζαν κόλλυβα (ψημένο σιτάρι) ανακατεμένα με ρόδι, σισάμι, σταφίδα και κούννες αθασιού (αμυγδαλόψιχα) και από πάνω το στόλισμα με τους ίδιους καρπούς. Έβαζαν το πιάτο με τα κόλλυβα, το κολότζι (κολοκύθα επεξεργασμένη κατάλληλα για να χρησιμοποιείται ως σκεύος για κρασί και νερό) με το κρασί έναν ποτήρι και κοντά το πουντζίν (το πορτοφόλι του νοικοκύρη) και ένα κερί. Την νύχτα θα ερχόταν ο άγιος να φάει από τα κόλλυβα να πιει κρασί, να ευλογήσει τους καρπούς και το πουγκί στο φώς του κεριού (να του φέξει το κερί).
Το πρωί, τα περιεχόμενα του πιάτου οι νοικοκυρές τα διαμοίραζαν ανάλογα. Το σιτάρι ήταν για τα σπαρμένα χωράφια, ώστε να δώσουν καλή σοδειά. Τα ρόδια και οι άλλοι καρποί για τα καρποφόρα δέντρα. Από το ψωμί και τα κόλλυβα έτρωγαν οι όρνιθες, τα αιγοπρόβατα και προπάντων οι αγαπημένοι βοηθοί του γεωργού τα βόδια.
Την παραμονή της πρωτοχρονιάς, την ώρα που χτυπούσε η καμπάνα για τον εσπερινό, έβαζαν κλωνιά ελιάς πάνω στην εξώπορτα του σπιτιού για να εμποδίζονται οι σκαλαπούνταροι (καλικάντζαροι) να μπουν μέσα στο σπίτι.
Το βράδυ της Πρωτοχρονιάς κάθονταν μπροστά στην εστία και έπαιζαν χρησιμοποιώντας τα φύλλα της ελιάς.
Έλεγαν το ακόλουθο:
Άη Βασίλη Βασιλιά ( Άγιες Βασίλειε βασιλιά)
Έφκα πάνω στην ελιά (βγες πάνω στην ελιά)
Κόψε φύλλα τζιαι κλωνιά (κόψε φύλλα και κλαδιά)
Τζιαι δείξε τζιαι φανέρωσε (και δείξε και φανέρωσε)
τζιαι τραππηοκόπα (και πήδα ψηλά)
Αν μ’ αγαπά…….. ο τάδε
Αν η ελιά εστριφογύριζε πάνω στα κάρβουνα και εχοροπηδούσε τότε το πρόσωπο τους αγαπούσε. Αν το φύλλο καιγόταν τότε η απάντηση ήταν αρνητική.
(Μούδουρου (200?) 13)
Το άλλο έθιμο ήταν το στόλισμα του τραπεζιού για την υποδοχή του ‘Αη Βασίλη. 0 Άγιος Βασίλης ήταν ψωμί το οποίο ετοιμαζόταν από τα Χριστούγεννα, και το φύλαγαν μέχρι την Πρωτοχρονιά. Αυτό ήταν στρογγυλό και είχε ένα σταυρό που έφτανε στις τέσσερις άκρες. Στο μέσο του σταυρού τοποθετείτο ένα στρογγυλό μικρό ψωμάκι. Ήταν πασπαλισμένο με σισάμι και στα ενδιάμεσα του σταυρού είχε διακόσμηση που γινόταν με την άκρη ενός πιρουνιού.
Το ψωμί ήταν το σώμα του Άη Βασίλη, ο σταυρός υποδήλωνε τα χέρια και τα πόδια του, και το σφαιρικό ζυμάρι στο κέντρο το κεφάλι του. Το στόλισμα με το πιρούνι ήταν τα γένια του Άη Βασίλη.(Μούδουρου (200?) 13)
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Αθηνούλα Παρπέρη Μούδουρου(200?) Μιτσερό.
Ελένη Χρίστου
Παραδοσιακές Συνταγές
Βασιλόπιττα ή βασιλοπούλλα
"...κόβεις το ζυμάρι και πάνω στην σανιδιά του δίνεις ένα στρογγυλό σχήμα. Στο σημείο αυτό προσθέτεις το φλουρί το οποίο τυλίγεις σε βρεγμένη ψαρόκολλα για να μην βγει άγιωμα στη ζύμη σου." (Φλουρού…
Τρόφιμα
Γεννόπιττες
Ψωμιά των Χριστουγέννων. Οι γεννόπιττες είχαν στρογγυλό σχήμα και μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από αυτό των ψωμιών. Τις στόλιζαν (πλούμιζαν) με μικρά φύλλα, μικρά σταυρουδάκια κλπ.
Παραδοσιακές Συνταγές
Γεννόπιττες
Παραδοσιακά, μεγάλα ψωμιά των Χριστουγέννων. Οι γεννόπιττες διακοσμούνταν συνήθως με σταφίδες ή με διάφορα "πλουμιά" (σχέδια, μοτίβα). Χαρακτηριστικότερο "πλουμί" ήταν ο σταυρός, καμωμένος από…
Τεχνικές Παραγωγής
Κτηνοτροφία και γεωργικές εργασίες στο Μιτσερό κατά την Τουρκοκρατία
Αναφορά στην παρασκευή διαφόρων ειδών γαλακτομικών προϊόντων, στην διαδικασία παρασκευής τους, στα βοσκοτόπια κλπ
Παραδοσιακές Συνταγές
Φοινικωτά
Γλυκό των Χριστουγέννων, που απαντάται σιροπιαστό ή πασπαλισμένο με ζάχαρη. Στη συνταγή αυτή, τα φοινίκια τοποθετούνται ολόκληρα στο εσωτερικό της ζύμης, αφού πρώτα τα κουκούτσια τους αντικατασταθούν…