Ψητό στη φόρμα (Μαγειρεύω Κυπριακά 2013).
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Τα υλικά για το ψητό μπαίνουν σε φόρμα με τρύπα στο κέντρο, και η φόρμα τοποθετείται με τη σειρά της σε υποδοχή με άμμο, όπου και γίνεται το ψήσιμο. Παλαιότερα, το ψητό στη φόρμα φτιαχνόταν συνήθως κάθε Κυριακή, ως πιο καλό φαγητό για το οικογενειακό τραπέζι. Η συνταγή προέρχεται από το χωριό Κάτω Μονή της επαρχίας Λευκωσίας.
Ονομασία - Συνταγή
Ψητό ψημένο σε φόρμα.
(για τέσσερα άτομα)
1 κιλό κοτόπουλο
4 πατάτες μεγάλες
1 μέτριο κρεμμύδι
1 μεγάλη ώριμη ντομάτα
1 κουταλιά σούπας πάστα ντομάτας
½ φλιτζανάκι του καφέ ελαιόλαδο
Αλάτι, πιπέρι αλεσμένο, 1 κομματάκι ξύλο κανέλας
2 – 3 μουσκοκάρφια (γαρύφαλλα ολόκληρα)
1 φύλλο δάφνης
Νερό να καλύπτει τα υλικά μας
Κόβουμε το κοτόπουλο σε κομμάτια, το πλένουμε και το στραγγίζουμε σε τρυπητό.
Καθαρίζουμε τις πατάτες και τις μοιράζουμε στη μέση κατά μήκος.
Καθαρίζουμε το κρεμμύδι και το κόβουμε σε μικρά κομμάτια.
Πλένουμε τη ντομάτα και την κόβουμε σε μικρά κομμάτια ή την τρίβουμε στον τρίφτη.
Σε φόρμα με τρύπα στη μέση προσθέτουμε το κοτόπουλο, τις πατάτες, κανέλα , γαρύφαλλα, δάφνη, ντομάτα, κρεμμύδι και αλατοπιπερώνουμε τα υλικά μας.
Σε μια κούπα (λεκάνη) προσθέτουμε πάστα ντομάτας, ελαιόλαδο και ένα ποτήρι νερό για να διαλύσουμε την πάστα. Προσθέτουμε το υγρό μείγμα στη φόρμα με τα υλικά μας και προσθέτουμε κι άλλο νερό, όσο χρειαστεί για να καλυφθούν τα υλικά μας.
Κλείνουμε προσεχτικά τη φόρμα με το καπάκι της και τη βάζουμε πάνω σε μια ελαφρώς κοίλη βάση που έχει το σχήμα και το μέγεθος της βάσης της φόρμας μας και την οποία έχουμε γεμίσει με άμμο.
Τοποθετούμε τη φόρμα μαζί με τη γεμάτη άμμο βάση της πάνω στη φωτιά. Αφήνουμε το φαγητό μας να ψηθεί σε μέτρια φωτιά για 1-1 ½ ώρα έχοντας πάντοτε κλειστή τη φόρμα.
(Πολύδωρος Θεοδοσίου, Μαγειρεύω Κυπριακά 2012-2013)
Ψήσιμο σε φόρμα, πάνω σε άμμο.
Το φαγητό μπορεί να σερβιριστεί συνοδευόμενο από σαλάτα.
Για να είναι καλής ποιότητας το κοτόπουλο πρέπει να έχει ευχάριστη μυρωδιά, το χρώμα του να είναι άσπρο, να μην έχει πολύ λίπος και γενικά να μην υπάρχουν μώλωπες ή μαυράδες στο κρέας.
Για πιο υγιεινή διατροφή, μπορούμε να αφαιρέσουμε το δέρμα και το λίπος από το κοτόπουλο, και να χρησιμοποιήσουμε μόνο ελαιόλαδο.
(Πολύδωρος Θεοδοσίου, Μαγειρεύω Κυπριακά 2012-2013)
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Το φαγητό αυτό συνηθιζόταν στο κυριακάτικο, οικογενειακό τραπέζι (Πολύδωρος Θεοδοσίου, Μαγειρεύω Κυπριακά 2012-2013).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
Παλιότερα, επειδή οι άνθρωποι δεν είχαν ηλεκτρικό φούρνο ή φούρνο του γκαζιού, ήταν υποχρεωμένοι να τρώνε ψητό μόνο όταν άναβε ο φούρνος με ξύλα, κυρίως στις μεγάλες γιορτές κι όταν μαζεύονταν αρκετοί γείτονες για να βάλουν στο μεγάλο αυτό φούρνο το ψητό τους. Έτσι κάποιοι σκέφτηκαν και κατασκεύασαν αυτή την ειδική φόρμα που μπορούσε να ψήσει το ψητό πάνω στη φωτιά και όχι στο φούρνο. Η φόρμα είναι ένα σκεύος σαν κατσαρόλα, που έχει τρύπα στη μέση, καπάκι με τρυπούλες στο πλάι και μια κοίλη βάση που έχει επίσης τρύπα στη μέση. Τα υλικά του φαγητού (ή του γλυκού) μπαίνουν μέσα στη φόρμα, η οποία καλύπτεται με το καπάκι και τοποθετείται πάνω σε βάση με άμμο, πάνω από τη φωτιά. Στην αρχή του ψησίματος η φωτιά πρέπει να είναι δυνατή και μετά πρέπει να είναι χαμηλή. Ο χρόνος ψησίματος εξαρτάται από τη συνταγή και τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν. Η κατασκευή της φόρμας και η βάση με την άμμο επιτρέπει στη φωτιά να ψήνει ομοιόμορφα το φαγητό (ή το γλυκό) χωρίς να κολλά, και ταυτόχρονα να έχει τη γεύση και το άρωμα του ψησίματος στο φούρνο. Με αυτόν τον τρόπο εξοικονομούσαν ξύλα για το άναμμα και πύρωμα του φούρνου καθώς επίσης και χρόνο που ήταν εξίσου πολύτιμος.
(Πολύδωρος Θεοδοσίου, Μαγειρεύω Κυπριακά 2012-2013)
Καταγραφή:
Πολύδωρος Θεοδοσίου (10 ετών, μαθητής του Δημοτικού Σχολείου Αγίου Αθανασίου Β΄) από αφήγηση της γιαγιάς του, Ζηνοβίας. Βλ. Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής (2014). Μαγειρεύω Κυπριακά 2012-2013 (επιμ. Πετρούλα Χατζηττοφή), Αδημοσίευτα στοιχεία.
Πετρούλα Χατζηττοφή
Τα υλικά για το ψητό τοποθετούνται στη φόρμα, για ψήσιμο πάνω στην άμμο (Μαγειρεύω Κυπριακά 2012-2013).
Πηγή: Πολύδωρος Θεοδοσίου.
Παραδοσιακές Συνταγές
Αίγια ψητό
Κατά προτίμηση, το ψητό ψήνεται στον παραδοσιακό φούρνο με τα ξύλα. Αποκτά έτσι ένα ιδιαίτερο άρωμα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Αρνί ψητό
Φαγητό με κρέας, το οποίο συνηθιζόταν ιδιαίτερα στο κυριακάτικο τραπέζι ή στο γιορτινό γεύμα του Πάσχα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Καουρμάς με κοτόπουλο
Παραλλαγή της συνταγής για καβουρμά, στην οποία χρησιμοποιείται κοτόπουλο αντί κόκκινου κρέατος.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κότα βραστή
Πολύ απλή, εύκολη και υγιεινή συνταγή για κοτόπουλο. Βράζεται σε νερό και στη συνέχεια σερβίρεται με λεμόνι.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κοτόπουλο και πατάτες καππαμάς
Αφού τσιγαριστούν, το κοτόπουλο και οι πατάτες ψήνονται σε κρασί. Η συνταγή προέρχεται από την κατεχόμενη Άσσια της περιοχής Μεσαορίας (επαρχία Αμμοχώστου).
Παραδοσιακές Συνταγές
Κοτόπουλο κρασάτο
"Το βάζουμε στο φούρνο μέχρι να κοκκινίσει. Όταν κοκκινίσει, βάζουμε κρασί και το αφήνουμε να ψηθεί καλά." (Χαράλαμπος Ρωσσίδη Χατζηχαραλάμπους, Κυπερούντα)
Παραδοσιακές Συνταγές
Κοτόπουλο με ρύζι ή φακές
Το ρύζι ή οι φακές ψήνονται μαζί με το κρέας στο ζωμό του κοτόπουλου, που περιέχει επίσης σάλτσα ντομάτας. Η συνταγή προέρχεται από τον Πύργο Τηλλυρίας της επαρχίας Λευκωσίας.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κοτόπουλο με φασολάκι
Πιάτο γιαχνί. Τα λαχανικά και το κρέας ψήνονται μαζί σε σάλτσα ντομάτας.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κοτόπουλο τηγανητό
"Βάζουμε λάδι στο τηγάνι να κάψει και τηγανίζουμε τα κομμάτια μέχρι να ροδοκοκκινίσουν και από τις δύο πλευρές." (Κυπερούντα)
Παραδοσιακές Συνταγές
Κουνέλι ψητό
Το κουνέλι μαρινάρεται πρώτα σε σάλτσα από κρασί, ξίδι και μυρωδικά, και στη συνέχεια ψήνεται στο φούρνο.
Σιτηρέσιο
Κρέας στη διατροφή των Κυπρίων, αναφορά του 1878
Bρήκα ότι το πρόβειο και το χοιρινό κρέας έχουν μια ιδιόμορφη γεύση στην Κύπρο. Πρώτα- πρώτα τα πρόβατα και τα γουρούνια βόσκουν στα λιβάδια και βρίσκουν εκεί μυρωδάτα αγριόχορτα. Ιδιαίτερα εύγευστος…
Παραδοσιακές Συνταγές
Μπάμιες γιαχνί με κοτόπουλο
Φαγητό που συνδυάζει λαχανικά και κρέας, ψημένα σε πλούσια σάλτσα ντομάτας με κρεμμύδι. Η συνταγή προέρχεται από το Πέρα Χωριό Νήσου της επαρχίας Λευκωσίας.
Παραδοσιακές Συνταγές
ραβιόλες,οι
Πολύ εύγευστα ζυμαρικά, που ψήνονται σε ζωμό κοτόπουλου και σερβίρονται με μπόλικο τρίμμα χαλλουμιού και δυόσμου.
Παραδοσιακές Συνταγές
Τταβάς με πατάτες
Η εκδοχή αυτή του τταβά προέρχεται από το χωριό Βάσα Κοιλανίου. Οι γυναίκες του χωριού βάζουν στο φαγητό πατάτες, αρνίσιο κρέας, αρτυσιά και πάπρικα. Ο τταβάς σερβίρεται συνήθως στο κυριακάτικο…
Παραδοσιακές Συνταγές
Ψητό με πατάτες
Το ψητό είναι το πλέον διαδεδομένο κυπριακό φαγητό με κοτόπουλο ή άλλο κρέας, ψημένο στο φούρνο. Συνδέεται κατεξοχήν με το οικογενειακό γεύμα της Κυριακής.