θερνάτζ̆ιν (θερνάτζιν) - πενταόντιν,το

Εργαλείο για τον διαχωρισμό του σπόρου από το άχυρο, Δημοτικό Σχολείο Ορούντας 1993, 72.

Εργαλείο για το αλώνισμα.

Ονομασία - Χρήσεις

Περιγραφή Σκεύους / Εργαλείου

Πρόκειται για ξύλινο οδοντωτό φτυάρι που χρησιμοποιείται στο αλώνεμα (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα θερνάτζ̆ιν - θαρνάτζ̆ιν - φερνάτζ̆ιν,το, 161).

Έχει πέντε ή έξι ξύλινα δόντια (χαλιά). Ονομάζεται και πενταόντιν ή εξαόντιν. Μοιάζει με το φτυάρι. Οι γεωργοί το χρησιμοποιούσαν στο αλώνισμα.
Άρπαζαν τ’ ανακατεμένο με άχυρο σιτάρι και το σήκωναν ψηλά αφήνοντάς τα να πέσουν από ψηλά.Ο αέρας διαχώριζε το άχυρο από το σιτάρι (Δημοτικό Σχολείο Ορούντας 1993, 72).

Ο Ιωάννης Ερωτόκριτος στο Γλωσσάριό του σημειώνει πως το θερνάτζ̆ιν είναι φτυάρι σχισμένο σε τέσσερα ή περισσότερα χαλιά, με το οποίο γίνεται το λίχνισμα (Κυπρή 1989, λήμμα θερνάτζ̆ιν,το, 24).

Ο Γεώργιος Λουκάς αναφέρει πως είναι φτυάρι με πέντε χαλιά, χρήσιμο στο λίχνισμα, στον διαχωρισμό δηλαδή του άχυρου από το σιτάρι (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα θερνάκιν,το, 166).

Κυπριακή Ονομασία

θερνάτζ̆ιν, θερινάτζ̆ιν, θαρνάτζ̆ιν, θερνάκιν, φερνάτζ̆ιν, πενταόντιν, εξαόντιν

Ελληνική Ονομασία - Περιγραφή

λιχνιστίρι, λικμητήριο

Ετυμολογία - Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. θερνάτζ̆ιν - θαρνάτζ̆ιν < *θρινάκιον < αρχ. θρίναξ (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα θερνάτζ̆ιν - θαρνάτζ̆ιν - φερνάτζ̆ιν,το, 161) / θερνάκιν (κι=ci ιταλ.) (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα θερνάκιν,το, 166)
πενταόντιν < πέντε + δόντιν (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα πενταόντιν,το, 353)

Τρόπος Χρήσης

Γεωργία / Κτηνοτροφία

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

19ος - 21ος αι.

Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Δημοτικό Σχολείο Ορούντας (1993), Η Ορούντα.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία.

Ερευνητής/Καταχωρητής

Ελένη Χρίστου, Τόνια Ιωακείμ, Αργυρώ Ξενοφώντος

Σχετικό Περιεχόμενο

Σκεύη και Εργαλεία

αγκουράς,ο

Ξύλο που συνδέει τη βουκάνη με τον ζυγό.

Σκεύη και Εργαλεία

αδκιάτζ̆ιν (αδκιάτζιν),το

Τα αδκιάτζια χρησιμοποιούνταν στη διαδικασία του αλωνίσματος.

«Παραδοσιακό αλακάτι. Το ζώο έχει δεμένα τα μάτια, για να έχει την εντύπωση ότι προχωρεί σε ευθεία γραμμή, ενώ στην πραγματικότητα περπατάει συνεχώς γύρω από το πηγάδι»

Χώροι Παραγωγής

αλακάτιν,το

Το πηγάδι από το οποίο η άντληση του νερού γίνεται με μάγγανο.

«Ο εξοπλισμός του οργώματος. Στο πάτωμα και ακουμπισμένο στον τοίχο διακρίνεται το ξύλινο αλέτρι»

Σκεύη και Εργαλεία

άλετρον,το

Παραδοσιακό γεωργικό εργαλείο που χρησιμοποιούσαν οι γεωργοί για να οργώσουν τη γη.

Χώροι Παραγωγής

αλώνιν,το

Το αλώνισμα του σιταριού με τη δουκάνην.

Τεχνικές Παραγωγής

αλώνισμαν,το

Τα ζώα έσερναν τη δουκάνη κυκλικά, για ώρες, πάνω από τα δεμάτια. Ο γεωργός, τον οποίο ονόμαζαν αλωνευτή, έβαζε μια καρέκλα και καθόταν πάνω στη δουκάνη.

Τεχνικές Παραγωγής

ανέμισμαν,το

Πέντε - έξι εργάτες, οι ανεμιστάδες, ανέβαιναν στον σωρό και λίχνιζαν πρώτα με τα τσαττάλια. Όταν χώριζε λίγο το σιτάρι από το άχυρο χρησιμοποιούσαν τα θερνάτζια και στο τέλος όταν βαρούσε ο σωρός,…