Έδεσμα.
Ονομασία - Προέλευση
Πρόκειται για νηστίσιμο φαγητό με διάφορα όσπρια (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα ασ̆ουρές,ο, 83). Ο Ξενοφών Π. Φαρμακίδης στο Γλωσσάριό του σημειώνει πως είναι έδεσμα, συνηθιζόμενο από τους Οθωμανούς (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα ασ̆ουρές,ο, 454). Την τουρκική προέλευση του εδέσματος επισημαίνει και ο Ιωάννης Ερωτοκρίτος στο Γλωσσάριό του. Αναφέρει πως είναι ένα πολυσύνθετο φαγητό, που κατασκευάζεται από διάφορα φαγώσιμα (μέλι, ελιές, σιτάρι κ.λπ.) αναμεμιγμένο με κουκιά (Κυπρή 1989, λήμμα ασ̆ουρές,ο, 16). Η Ευγενια Πέτρου-Ποιητού αναφέρει πως είναι γλυκό από διάφορα δημητριακά, που τρώγεται συνήθως στις γιορτές των Χριστουγέννων (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Ασουρές, 28).
ΕΤΥΜ. τουρκ. aşure (αραβ. aşūrā) (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα ασ̆ουρές,ο, 83) = το όνομα της 10ης ημέρας του 1ου μήνα Μουχαρέμ. Η πουτίγκα του Νώε. Φτιάχνεται σε ανάμνηση του τελευταίου γεύματος στην Κιβωτό (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Ασουρές, 28).
Μεταφορικά λέγεται έτσι από τους Χριστιανούς κάθε είδος φαγητού, που ψήνεται μέχρι να διαλυθεί και που παρασκευάζεται με διάφορα υλικά: «Το φαῒν μας σήμερα έν' τέλεια ασ̆ουρές» (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα ασ̆ουρές,ο, 454).
«Έν τέλεια ασ̆ουρές», λέγεται για τα φαγητά, όταν αυτά δεν είναι καλά παρασκευασμένα (Κυπρή 1989, λήμμα ασ̆ουρές,ο, 16; Γιαγκουλλής 2009, λήμμα ασ̆ουρές,ο, 83).
Κατασκευάζεται ως εξής: Βράζουν κουτσ̆ούδκια -φούλια κατά τους Έλληνες της Αιγύπτου- και πουρκούριν σε έψημαν. Τα ψήνουν, μέχρι να λιώσουν και να γίνουν πολτός. Στη συνέχεια, τον πολτό τον τοποθετούν σε πιάτα και από πάνω βάζουν σουσάμι και σταφίδες (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα ασ̆ουρές,ο, 454).
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Μερικοί πιστεύουν ότι αυτήν την ημέρα «γνωρίστηκαν ο Αδάμ και η Εύα». Σε πολλές περιοχές υπάρχει το έθιμο να φτιάχνουν το γλυκό αυτό σε σπίτια με ανύπαντρα κορίτσια. Είναι σύμβολο καλοτυχίας και αφθονίας (Πέτρου-Ποιητού 2013, 28).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Οι Αλεβίτες, για να τιμήσουν τη μνήμη του ιμάμη Χουσεΐν και των 12 συντρόφων του, βάζουν στον ασ̆ουρέν 12 διαφορετικά υλικά (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Ασουρές, 28).
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία.
Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Τόνια Ιωακείμ, Αργυρώ Ξενοφώντος
Τρόφιμα
έψημαν,το
Το έψημαν είναι φυσικό σιρόπι που φτιάχνεται με το βράσιμο και τη συμπύκνωση του μούστου. "Δένει" όταν στο καζάνι του βρασμού μείνει το 1/3 (ακόμα και το 1/4) της αρχικής ποσότητας.
Τρόφιμα
σιτάρι,το
Η καλλιέργεια και η χρήση του σιταριού μεταφέρθηκε στη Κύπρο από τη Μέση Ανατολή την εποχή το χαλκού. Η σημαντικότητα του σιταριού φαίνεται από τη φράση που χρησιμοποιούσαν οι Κύπριοι « Όταν γεωρκήση…