«Σύκα βάρτικα»
Πηγή: Στάλω Λαζάρου
Ποικιλία κυπριακού σύκου. Τα βάρτικα σύκα είναι μεγάλα, σε σχήμα αχλαδιού, και θεωρούνται εξαιρετικά εύγευστα.
Ονομασία - Προέλευση
Πρόκειται για ποικιλία σύκου. Τα βάρτικα σύκα είναι μεγάλα, λευκοπράσινα από έξω και κόκκινα από μέσα (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα βάρτιτζ̆η,η, 136).
ΕΤΥΜ. βάρτικον < καππαδοκικό βαρτί, που σημαίνει ρόδο (σύμφωνα με τον Νικόλαο Κονομή) (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα βάρτενον - βάρτικον,το, 94 και λήμμα βάρτουλον,το, 94)
βάρτουλον < αραβ. wardi, που σημαίνει ρόδινος (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα βάρτενον - βάρτικον,το, 94 και λήμμα βάρτουλον,το, 94)
Ο Ιωάννης Ερωτόκριτος στο Γλωσσάριό του σημειώνει ότι χρήση της λέξης γίνεται μόνο για τα σύκα της Σμύρνης, το οποία από μέσα είναι κόκκινα και έχουν γλυκόξινη γεύση (Κυπρή 1989, λήμμα βάρτικα,τα, 352).
Η ποικιλία της συκιάς ονομάζεται βάρτιτζ̆η (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα βάρτουλον,το, 94 και Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα βάρτιτζ̆η,η, 136) και βαρτουτζ̆ιά (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα βάρτουλον,το, 94).
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Τα βάρτικα σύκα θεωρούνται ευγευστότατα (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα βάρτιτζ̆η,η, 136).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Στην Κύπρο υπάρχουν πολλών ειδών συκιές. Οι κυριότερες είναι:
- Η βαζανάτη με ωραία σύκα, τα οποία έχουν χρώμα βαζανιού.
- Η λαϊτζ̆ανή με σύκα πράσινου χλωμού χρώματος.
- Η βάρτιτζ̆η με μεγάλα σύκα σχήματος αχλαδιού.
- Η κουρκάτιτζ̆η με μικρά μαύρα σύκα.
- Η αντελούνιτζ̆η με μικρά χλωροπράσινα σύκα.
- Η χειμωνιάτικη με μικρά χλωροπράσινα σύκα, τα οποία ψήνονται αρχές του χειμώνα.
- Υπάρχουν επίσης τα Τηλλυρίσιμα σύκα, μεγάλα και γλυκόχυμα, τα οποία πωλούνται συσκευασμένα (Παπαχαραλάμπους 1956, 101-102).
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία.
Παπαχαραλάμπους Γ. Χ. (1956), «Η συκή εις την κυπριακήν λαογραφίαν», Κυπριακαί Σπουδαί ΙΘ΄ (1955), 99-104.
Πηγή φωτογραφίας:
«Σύκα βάρτικα» (Στάλω Λαζάρου)
Στάλω Λαζάρου, Ήβη Μιχαήλ / Πετρούλα Χατζηττοφή, Αργυρώ Ξενοφώντος
Βάρτιτζιη συκιά στον Άγιο Δομέτιο.
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Βάρτιτζιη συκιά στον Άγιο Δομέτιο.
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Παραδοσιακές Συνταγές
Γλυκό σύκο
"Πιάνεις τα σύκα, τα τρυπάς και βάλλεις μέσα την κούvνα. Μεσ' στη λεμονάδα προσθέτεις τρία σακούλια ζάχαρη και βάζεις την κατσαρόλα στη φωτιά. Την αφήνεις να καταστηθεί για δύο ώρες και είναι έτοιμο…
Τρόφιμα
Ἰσχάδες (αποξηραμένα σύκα)
Τα ξηρά σύκα αποτελούσαν έδεσμα κατά την αρχαιότητα αλλά και σήμερα όπου είναι γνωστά ως 'παστόσυκα'
Τρόφιμα
Κυπρία συκῆ (Eίδος συκομουριάς)
Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι η ονομασία 'Κυπρία συκή' για αυτό το είδος χρησιμοποιείται στην Κρήτη
Παραδοσιακές Συνταγές
Μαρμελάδα σύκο
"Πλένουμε, καθαρίζουμε τα σύκα και τα βάζουμε σε βαθιά κατσαρόλα με τη ζάχαρη. Πιέζουμε με την παλάμη να γίνουν μια μάζα. " (Σωτήρα Κυριάκου, Κυπερούντα)
Παραδοσιακές Συνταγές
Συκόπιττα
Μικρή πίτα, φτιαγμένη με μείγμα από πολτό σύκου, αμύγδαλα, γλυκάνισο και ροδόσταγμα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Τυλιχτή με σύκα παστά
Η τυλιχτή, σιροπιαστή πίτα είναι αρκετά διαδεδομένη στην κυπριακή κουζίνα και απαντάται με πολλές παραλλαγές, κυρίως όσον αφορά τη γέμισή της. Αυτή η σύγχρονη συνταγή δημιουργεί μια νέα παραλλαγή του…