Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι η ονομασία 'Κυπρία συκή' για αυτό το είδος χρησιμοποιείται στην Κρήτη
Ονομασία - Προέλευση
Συκομουριά
Στην κυπριακή διάλεκτο το είδος αυτό ονομάζεται 'τουμπεζιά' (Χατζηιωάννου 1975, 361) ενώ το επιστημονικό όνομα του είδους είναι Ficus sycomorus (Michaelides 1998, 33).
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Ο καρπός της συκομουριάς είναι ένα από τα φρούτα το οποίο καταναλωνόταν στην αρχαιότητα αλλά σήμερα δεν συναντάται συχνά στη διατροφή των Κυπρίων. Ο Μιχαηλίδης (2008, 33) ερμηνεύει την αποστροφή αυτή ως αποτέλεσμα άγνοιας της διαδικασίας την οποία περιγράφει ο Θεόφραστος, ότι δηλαδή για να ωριμάσει ο καρπός πρέπει πρώτα να χαραχθεί ώστε να τρέξει ο χυμός του.
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Η 'Κυπρία συκῆ' αναφέρεται σε κείμενα τριών αρχαίων συγγραφέων. Πληροφορίες δίδονται τόσο για το δέντρο όσο και για τον καρπό.
Η πρωιμότερη αναφορά προέρχεται από το Θεόφραστο (4ος-3ος αι.π.Χ.) και το έργο του 'Περί φυτών ιστορίας'. Αναφέρει συγκεκριμένα ότι το δέντρο αυτό, το οποίο μοιάζει με 'συκομουριά' και το οποίο ονομάζεται 'Κυπρία συκῆ' συναντιέται στην Κρήτη. Ο καρπός του ωριμάζει τέσσερις φορές το χρόνο. Για να ωριμάσει όμως ο καρπός του πρέπει πρώτα να χαραχθεί και να τρέξει ο χυμός του. Η γεύση του καρπού είναι γλυκιά και παραπέμπει στο σύκο, το εσωτερικό του μοιάζει με τα άγριο σύκο και έχει το μέγεθος του δαμάσκηνου (Θεόφραστος, Περί φυτών ιστορίας 4.3).
Οι άλλες δύο αναφορές χρονολογούνται στον 1ο αι.μ.Χ. και προέρχονται από τον Πεδάνιο Διοσκουρίδη, σημαντικό γιατρό της αρχαιότητας και τον Πλίνιο.
Ο Πεδάνιος Διοσκουρίδης στο έργο του 'Περί ύλης ιατρικής' ονομάζει το δέντρο 'συκόμορον' και ότι στην Κύπρο υπάρχει ένα διαφορετικό ειδος, του οποίου τα φύλλα μοιάζουν με της φτελιάς, ο καρπός έχει το μέγεθος δαμάσκηνου και είναι πιο γλυκύς (Πεδάνιος Διοσκουρίδης, Περί ύλης ιατρικής 1.127).
Ο Πλίνιος στο έργο του 'Φυσική Ιστορία' κάνει ειδική αναφορά στην 'Κυπρία συκή'. Οι πληροφορίες που παραθέτει είναι ανάλογες με το κείμενο του Θεόφραστου (Πλίνιος, Φυσική ιστορία 13.58).
Στην περιοχή της Αγίας Νάπας σήμερα τρεις συκομουριές έχουν κηρυχθεί προστατευόμενες ως αιωνόβια δέντρα από το Τμήμα Δασών κι έχουν ηλικίες 600, 350 και 250 ετών (Τμήμα Δασών).
Θεόφραστος, Περί Φυτών Ιστορίας 4.2.3 στο: Hort, A. μτφ. (1990) Theophrastus-Enquiry Into Plants, Loeb Classical Library τ.1, Cambridge: Harvard University Press, 292-293
Michaelides, D. (1998) 'The Food in Ancient Cyprus' στο: Lysaght, P. Food and the Traveller-Migration, Immigration, Tourism and Ethnic group, Nicosia: Intercollege Press, 33
Πεδάνιος Διοσκουρίδης, Περί Ύλης Ιατρικής στο: Χατζηιωάννου, Κ. (1975) Η Αρχαία Κύπρος εις τας Ελληνικάς Πηγάς, τ.B'. Λευκωσία: Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου-εκδόσεις, 360-361
Πλίνιος, Φυσική Ιστορία 13.58 στο: Rackham, H. μτφ. (1968) Pliny-Natural History, Loeb Classical Library τ.4, Cambridge: Harvard University Press, 132-133
Τμήμα Δασών [online] 'Αιωνόβια δέντρα μνημεία της φύσης' στο: <http://www.moa.gov.cy/moa/fd/fd.nsf/DMLflora_gr/DMLflora_gr?OpenDocument> [1η Φεβρουαρίου 2011]
Χατζηιωάννου, Κ. (1975) Η Αρχαία Κύπρος εις τας Ελληνικάς Πηγάς, B'. Λευκωσία: Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου-εκδόσεις, 361
Νατάσα Χαραλάπους
Τρόφιμα
βάρτικον,το
Ποικιλία κυπριακού σύκου. Τα βάρτικα σύκα είναι μεγάλα, σε σχήμα αχλαδιού, και θεωρούνται εξαιρετικά εύγευστα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Μαρμελάδα σύκο
"Πλένουμε, καθαρίζουμε τα σύκα και τα βάζουμε σε βαθιά κατσαρόλα με τη ζάχαρη. Πιέζουμε με την παλάμη να γίνουν μια μάζα. " (Σωτήρα Κυριάκου, Κυπερούντα)
Παραδοσιακές Συνταγές
Παστόσυκα
Παλαιότερα τα ξηρά άσπρα σύκα ονομάζονταν παστόσυκα, τα δε ξηρά βαζανάτα, μαξίλλες. Οι μαξίλλες παρασκευάζονται στην Πάφο. Οι πιο γλυκές και εύγευστες είναι αυτές της Λυσού και των Αρόδων (χωριά της…
Παραδοσιακές Συνταγές
Συκόπιττα
Μικρή πίτα, φτιαγμένη με μείγμα από πολτό σύκου, αμύγδαλα, γλυκάνισο και ροδόσταγμα.