"Κατσούραν έν' που κάμναμεν
στα κάρβουνα ψημένην,
στο λάδιν την βουττούσαμεν
με άλας αρτυμένην" (Λαζάρου 2004, 29).
Ονομασία - Προέλευση
Πρόκειται για φρυγανιά, τηγανισμένη ή βουτηγμένη σε ελαιόλαδο.
Η Ευγενία Πέτρου-Ποιητού σημειώνει πως είναι τηγανισμένο ψωμί σε λίπος ή ελαιόλαδο και αρτυσμένο μα ζάχαρη (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Κατσούρα, 55).
ΕΤΥΜ. < κατσουρίζω (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα κατσούρα,η, 196)
Η Πέτρου-Ποιητού επισημαίνει πως το συγκεκριμένο έδεσμα πήρε το όνομά του από τον ήχο παρασκευής του (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Κατσούρα, 55; Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα κατσούρα και καπύρα,η, 209).
Ονομάζεται και καπύρα (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα κατσούρα,η, 196; Κυπρή 1989, λήμμα κατσούρα,η, 83; Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα κατσούρα και καπύρα,η, 209).
Η λέξη σημαίνει και την προβατίνα με σγουρό - κατσαρό μαλλί (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα κατσούρα,η, 196), αλλά και το ψητό στάχυ σιταριού (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα κατσούρα,η, 196; Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα κατσούρα και καπύρα,η, 209).
Στον Κάμπο της Τσακκίστρας και στον Πεδουλά (ορεινά χωριά του Τροόδους) τηγάνιζαν το ψωμί σε ελαιόλαδο. Μετά το τηγάνισμα, το βουτούσαν σε έψημα.
Στο χωριό Πολιτικό (που και παλαιότερα θεωρείτο ένα από τα ελαιοπαραγωγικά χωριά της Κύπρου), έφτιαχναν κατσούρες όταν παραλάμβαναν το φρέσκο ελαιόλαδο (Φθινόπωρο). Πρώτα έφτιαχαν με το ψωμί φρυγανιές πάνω στη νηστιά (κάρβουνα) και μετά βουτούσαν το φρυγανισμένο ψωμί στο φρέσκο ελαιόλαδο (Προφ. μαρτυρίες: Ελένη Γεωργίου, 85 ετών, Κάμπος της Τσακκίστρας - Λευκωσία; Ανθούλλα Αριστοδήμου, 72 ετών, Κάμπος της Τσακκίστρας - Λευκωσία; Ξενοφώντας Λαζάρου, 73 ετών, Πολιτικό - Λευκωσία; Μαρούλα Οικονομίδου, 86 ετών, Πεδουλάς - Λευκωσία)
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία.
Λαζάρου Ξ. (2004), Της Κύπρου τα τσιαττίσματα τζιαι του χωρκού μαντάτα, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Προφ. μαρτυρίες:
Ελένη Γεωργίου, 85 ετών, Κάμπος της Τσακκίστρας - Λευκωσία
Ανθούλλα Αριστοδήμου, 72 ετών, Κάμπος της Τσακκίστρας - Λευκωσία Ξενοφώντας Λαζάρου, 73 ετών, Πολιτικό - Λευκωσία
Μαρούλα Οικονομίδου, 86 ετών, Πεδουλάς - Λευκωσία
Καταγραφή: Στάλω Λαζάρου, Οκτώβρης 2010.
Στάλω Λαζάρου, Τόνια Ιωακείμ, Αργυρώ Ξενοφώντος
Παραδοσιακές Συνταγές
Βαφτό
Το χοιρινό λίπος έλιωνε πάνω στο ψωμί σαν βούτυρο, φτιάχνοντας ένα μοναδικό μεζέ. Συνταγή από την Μαραθάσα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κατσούρες
Παλιά αποτελούσαν ένα από τα γεύματα της ημέρας, το οποίο συνόδευαν με ελιές και χαλλούμι.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κατσούρες με έψημα
Συνταγή από τη Μαραθάσα. Στην παραλλαγή αυτή των κατσούρων χρησιμοποιείται προζυμένιο ψωμί μαζί με έψημα, το οποίο απαντάται σε πολλά παραδοσιακά γλυκά της περιοχής.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κατσούρες, το γλυκό των φτωχών, με φρουτοσαλάτα
Οι κατσούρες με ζάχαρη αποτελούσαν διαδεδομένο έδεσμα της περιόδου της Αγγλοκρατίας. Ήταν εύκολο στην παρασκευή αλλά και φτηνό, γι' αυτό και αποκαλείται γλυκό των φτωχών. Στη συγκεκριμένη συνταγή…
Παραδοσιακές Συνταγές
Κουνέλι αμιαντίτικο
Το συγκεκριμένο φαγητό ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο στην κοινότητα του Αμιάντου, αλλά ήταν άγνωστο στην πόλη της Λεμεσού. Ξεχωρίζει για τα πλούσια αρώματα, και τον προσεγμένο τρόπο παρασκευής και…