Εσώφυλλο της ‘Ιστορίας Χρονολογικής της Νήσου Κύπρου’ του Αρχιμ. Κυπριανού(1788).
Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Η αναφορά του Αρχιμ Κυπριανού στα κρασιά της Κύπρου είναι αρκετά εκτενής. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι κρασιά παράγονταν σε αρκετές περιοχές του νησιού και ότι σύμφωνα με πολλούς συγγραφείς προηγούμενους και σύγχρονούς του ήταν ξακουστά σε όλη τη γη (!) από αρχαιοτάτων χρόνων. Με βάση μια σχετική αναφορά στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρει ότι ο βασιλιάς Σολομών πήρε κλήματα από την Κύπρο και τα φύτεψε στους κήπους του, όπως και ο βασιλιάς της Πορτογαλίας Ιωάννης , ο οποίος πήρε αμπέλια από την Κύπρο το 1490 και τα φύτεψε στη Μαδέρα, όπου επίσης παρασκευάζονταν (και παρεασκευάζονται μέχρι σήμερα) ξακουστά κρασιά.
Στο κείμενο αυτό γίνεται ειδική αναφορά στην κουμανδαρία. Σημειώνεται πως πριν να σχηματιστεί το κρασί της κουμανδαρίας, όταν ακόμη το υγρό είναι μούστος έχει χρώμα μελανόν , δηλ. μαύρο και είναι πολύ γλυκύ. Σιγά –σιγά το μαύρο χρώμα μετατρέπεται σε ανοικτό κιτρινο-καφέ, («ήλεκτρον»), η πολλή γλυκύτητα υποχωρεί και η γεύση καθίσταται ηπιότερη.
Μετά παρέλευση χρόνων το χρώμα της κουμανδαρίας γίνεται άσπρο, αποκτά ωραίο άρωμα και χαρακτηρίζεται ως «τέλειο» .
Η ποσοστιαία αναλογία σε αλκοόλη της κουμανδαρίας που αφηνόταν να παλαιωθεί πολλά έτη φαίνεται ότι αυξανόταν πολύ , έτσι που μπορούσε να πάρει φωτιά όπως το λάδι.
Άλλα κρασιά που παρήγαγαν σε μεγάλες ποσότητες τον 18ον αιώνα ήταν τα «μαύρα» (δηλ. τα κόκκινα κρασιά), τα οποία ήταν τα συνήθη κρασιά που κατανάλωναν εκείνη την εποχή και τα υποκόκκινα (θα εννοεί τα «ροζέ») , τα οποία ήταν πιο αδύνατα (δηλαδή είχαν χαμηλότερη περιεκτικότητα σε αλκοόλη). Από τα τελευταία αναφέρεται ότι έβγαζαν ρακί. (Υποθέτουμε ότι μάλλον θα εννοεί τη γνωστή μας ζιβανία.)
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
"Προδίδει η Νήσος εις τα διάφορά της μέρη, κρασιά εκλεκτά γλυκύτατα, και εύχημα. καθώς μαρτυρούσι και οι παλαιοί και νέοι συγγραφείς, πως τα κρασία της Κύπρου είναι γλυκύτατα, εύχημα, δυνατά, και ωφέλιμα δια τον στόμαχον. είναι επαινετά εις όλην την Οικουμένην δια την βαλσαμώδη αυτών ποιότητα και δύναμιν ως ουδενός άλλου τόπου σχεδόν.ο άγιος Γρηγόριος λέγει, καθώς τα κρασία της Κύπρου υπερβαίνουσιν εις την ποιότητα τα άλλα κρασία της Κύπρου υπερβαίνουσιν εις την ποιότητα τα άλλα κρασία του κόσμου, ούτως η αγάπη του φρονήμου είναι προς την αγάπην της Νύμφης. Είναι γνώμη, πως ο Σολομών επήρε κλήματα από την Κύπρον, και εφύτευσεν εις το αμπέλι των Γάδδων "λέγει διότι εις το άσμα Κεφ. α'. Βότρυς της Κύπρου αδελφιδός μου εμοί εν αμπελώνι εν Γάδδι." και ο Ιωάννης Βασιλεύς Πουρτουγαλλίας έτει 1490 επήρε κλήματα, και εφύτευσεν εις την Νήσον της Μαδέρας, μίαν των Καναρίων Νήσων, ένθα γίνεται κρασί παρόμοιον τη ποιότητι, αλλ' ου τόσον δυνατόν. Τα λεγόμενα Κομανταρίαι, και γλυκά κρασία, όταν είναι μούστος μελανίζουσι, και γλυκύτατα, ολίγο κατ' ολίγον χάνουσι την μαυράδα, και την πολλήν γλυκύτητα, και αποκτούσι χυμό ιλαρόν, και χρώμα ως ήλεκτρον.όταν δε πεπαπαιωθώσιν από τους χρόνους καταστήνονται λευκά, ευώδη, και τελειώτατα. Μερικοί άρχοντες τω πάλαι εφύλαττον κρασί εις βαρέλλα ως εξήκοντα, και ογδοήκοντα χρόνους. έδιδον από αυτά των αρρώστων ωσάν βάλσαμον, και ιατρεύοντο από κάποιας ασθένειας. Εις τοιάυτην παλαιότητα φθάνοντα, άναπταν ως λάδι, δια το πολύ πνεύμα, όπου έχουσι και δύναμιν. Ευρίσκονται και την σήμερον εις Βενετίαν τριάκοντα, και τεσσαράκοντα χρόνων κρασί Κυπριώτικα, εις τινά μεγάλα των αρχόντων οσπήτια. Είναι πολλά ωφέλημα ενταύθα εις Ιταλίαν εις τινάς ασθένειας, και μάλιστα εις τα λεχώνας γυναίκας. Έχουσι μίαν αρετήν διασωστικήν, ωσάν το βάλσαμον στερεώννουσι την καρδίαν, και ταχύνουσι την κυκλοφορίαν του αίματος. Δίσει ο τόπος έξω μιαν μεγάλην ποσότητ, και με το να έχωνατι εις μεγάλην υπόληψιν, φορτώνονται κατ' έτος διάφορα πλοία διαφόρων γενών της Ευρώπης. εκ των οποίων οι εντόπιοι κερδαίνουσιν ένα αρκετόν εισόδημα επειδή είναι ένα από τα κύρια προϊόντα της Νήσου. Γίνονται και μαύρα κρασία δια το κοινόν πιοτόν εις αρκετήν ποσότητα, και άλλα υποκόκκινα κοινά αδύνατα, όπου ευγάλλονται ρακί.
Μοσκάτα κρασία γίνονται ολίγα, αλλ' υπερβαίνουσι τα μοσκάτα κάθε άλλου τόπου, δια την ευωδίαν των, γλυκύτητα, και παχύτητα. (Κυπριανού Αρχιμ. , 1788, σελ. 542-543)
Οι κουμανδαρίες που αφήνονταν να ωριμάσουν για αρκετά έτη, 60-80 έτη, χρησιμοποιούνταν από ορισμένους άρχοντες και για φαρμακευτικούς σκοπούς. Είχαν φήμη ότι τονώνουν την κυκλοφορία του αίματος και είναι αποτελεσματικά για τόνωση του αδύνατου οργανισμού. Σημειώνεται ότι σε σπίτια αρχόντων στη Βενετία υπήρχαν πεπαλαιωμένα κρασιά κουμανδαρίας 40-50 χρόνων και χρησιμοποιούνταν για φαρμακευτικούς σκοπούς, ιδιαίτερα στις λεχώνες.
Κυπριανού Αρχιμ. (1788) Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου, Τύποις Ευαγόρα, Λευκωσία.
Στάλω Λαζάρου
Σιτηρέσιο
Διατροφή Κυπρίων τον 18ον αιώνα, κατά τον Αρχιμ. Κυπριανό
Αναφορά του Αρχιμ. Κυπριανού (1788) στο βιβλίο του "Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου" στα είδη των φυτικών και ζωϊκών προϊόντων που παράγονταν , καταναλώνονταν και εξάγονταν από το νησί κατά τον…
Τρόφιμα
ζιβανία - ζιβάνα,η
Το απόσταγμα κρασιού που παράγεται σε ειδικά καζάνια με τη μέθοδο της απόσταξης.
Τρόφιμα
κουμανταρκά - κουμανταρία,η
Η κουμανδαρία (ή κουμανταρία) είναι ένα γλυκό επιδόρπιο κρασί, που παράγεται στη περιοχή Κουμανδαρίας της Κύπρου, στους πρόποδες της οροσειράς Τροόδους. Έχει κατοχυρωθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως…
Παραδοσιακές Συνταγές
Κρασί
"Αφήνουμε το κρασί στο βαρέλι για σαράντα μέρες και το ξαναπερνούμε από το σουρωτήρι σε ξύλινο βαρέλι ή πιθάρι. Θα μείνει εκεί για τρεις ακόμα περίπου μήνες, οπότε είναι έτοιμο για κατανάλωση. Για…
Τρόφιμα
Κρασί κυπριακό: Μια παράδοση 5500 χρόνων
Τα σταφύλια τα οποία προορίζονται για κρασί επιλέγονται από αμπέλια εκλεκτής ποικιλίας.Δείτε ταινία για τον παραδοσιακό τρόπο παρασκευής κρασιού εδώ (Πατήστε στο EN ή FR )
Παραδοσιακές Συνταγές
Χοιρινό φιλέτο γεμιστό
Υλικά της κυπριακής κουζίνας, όπως η λούντζα, το χαλλούμι, τα παστά σύκα και το λουκάνικο, συνοδεύουν το χοιρινό φιλέτο σε ένα σύγχρονο πιάτο, με μοντέρνο στήσιμο αλλά και παραδοσιακές βάσεις.…