Πίτες από χυλό.
Ονομασία - Προέλευση
Πρόκειται για πίτες που φτιάχνονται με αραιή ζύμη σαν χυλό, χωρίς λάδι ή λίπος που ψήνονται σε κεραμίδι (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα λαγγόπιττα - λαλαγγόπιττα,η, 245; Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα κουκκοῦνα,η, 469), ζεστό βράχο ή πλάκα (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Λαγγόπιττες, 75).
ΕΤΥΜ. Η ονομασία τους προέρχεται από τη λέξη λαγαρός, δηλ. χαλαρός, και μάλλον οφείλεται στη χαλαρή ζύμη με την οποία παρασκευάζονταν (Σαμαράς 1992, 83).
< λάγανον (Ανδριώτης)· κατά Καραποτόσογλου, από μτγν. λαλάγγη < περσ. lalang (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα λαγγόπιττα - λαλαγγόπιττα,η, 245)
Ο Ξενοφών Π. Φαρμακίδης ορθογραφεί τη λέξη με γκ (λαγκόπιττες) και όχι γγ (λαγγόπιττες), όπως και ο Παρασκευάς Μ. Σαμαράς στο άρθρο του «Παραδοσιακές τροφές από ζυμάρι» στο περιοδικό Λαογραφική Κύπρος (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα κουκκοῦνα,η, 469; Σαμαράς 1992, 83).
Ο Φαρμακίδης επισημαίνει πως λαγγόπιττες καλούνται στην Τηλλυρία, ενώ στην Πάφο κουκκούνες (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα κουκκοῦνα,η, 469).
Οι λαγγόπιττες παρασκευάζονταν με αραιή ζύμη σαν χυλό και ψήνονταν στη σάτζ̆η, αφού την άλειφαν με λάδι (Σαμαράς 1992, 83).
Σύμφωνα με τον Φαρμακίδη οι συγκεκριμένες πίττες φτιάχνονταν στην Τηλλυρία. Η μέθοδος που ακολουθούνταν ήταν η εξής: Παρασκεύαζαν παχύρρευστο χυλό, τον οποίο τοποθετούσαν σε θερμή γάστρα, σε μέτρια φωτιά. Έβαζαν τόση ποσότητα χυλού, ώστε αφού απλώσει μέσα στο σκεύος, να λάβει πάχος μισού δάκτυλου. Ψηνόμενος, σχημάτιζε μικρές τρύπες. Την πίτα, αφού ψηνόταν από τη μια πλευρά, την έστρεφαν και από την άλλη (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα κουκκοῦνα,η, 469).
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Οι πίτες όταν ψήνονταν έκαναν τρύπες, γι’ αυτό λέγονταν και τρυπητές. Στο χωρίο Αγία Μαρίνα της Σκυλλούρας, οι νοικοκυρές προσέθεταν στον χυλό μυρωδικά όπως μπαχάρια. Με τον ίδιο τρόπο ψήνονταν οι λαγγόπιττες στην πλάκα ή στη γάστρα. Οι νοικοκυρές παρασκεύαζαν χυλό από ζυμάρι και, αφού ζέσταιναν την πλάκα και την άλειφαν με λάδι, άπλωναν πάνω τον χυλό. Ο χυλός για τις τρυπητές πίττες γινόταν με μπατόν ζυμάρι. Στην περιοχή Μόρφου στον χυλό για τις λαγγόπιττες προσέθεταν σταφίδες και ζάχαρη και ψήνονταν στη γάστρα. Οι λαγγόπιττες ήταν ελαστικές και το εσωτερικό τους έμοιαζε με κηρήθρα. Σερβίρονταν με μέλι (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 150).
Στο χωρίο Άγιος Μερκούριος της επαρχίας Πάφου παρασκευάζονταν στην εορτή της Αγίας Κατερίνας, ενώ στο χωρίο Νικήτα στη περιοχή της Μόρφου, στην εορτή του Αγίου Νικολάου. Συνηθίζονταν στο χωριό Ριζοκάρπασο, σε περιόδους νηστείας, κυρίως στις εορτές του Ιωάννη του Προδρόμου (29 Αυγούστου) και στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτέμβρη) (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 150-151, 153).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. - Πρωτοπαπά Κ. Α. (2003), Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου. Η χρήση και η σημασία τους στην εθιμική ζωή, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧVIII, Λευκωσία.
Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Σαμαράς Π. Μ. (1992), «Παραδοσιακές τροφές από ζυμάρι», Λαογραφική Κύπρος 22,42, 83-86.
Δήμητρα Δημητρίου, Αργυρώ Ξενοφώντος, Τόνια Ιωακείμ
Παραδοσιακές Συνταγές
Ελιόπιττες ή ελιωτές
Συχνά οι ελιόπιττες έχουν τη μορφή μικρής στρογγυλής πίτας και περιέχουν ολόκληρες ελιές. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να είναι ζυμωμένες με κομμάτια ελιών, κρεμμύδι και κόλιανδρο/δυόσμο, ή να είναι…
Παραδοσιακές Συνταγές
καττιμέριν,το
"Πιάνω το φύλλο 'πού τη μια πλευρά τζ̆αι φέρνω το στην άλλη πλευρά, έτσι ώστε να γίνει μια τετράγωνη πιττούλα. Βάλλω το τηγάνι πάνω στο γκάζι με λίγο φυστικέλαιο. Όταν βράσει, ρίχνω το μέσα μια 'πού…
Παραδοσιακές Συνταγές
Λαδόπιττα ή πίττα τυλιχτή
Η συνταγή προέρχεται από τον Άγιο Αμβρόσιο Κερύνειας, όπου φτιαχνόταν ολόχρονα και αποκλειστικά με ελαιόλαδο τοπικής παραγωγής.
Τρόφιμα
λαλάγγια ή λαλάντζ̆ια (λαλάντζια) - λαλαγγκούδκια - γερούδκια,τα
Είδος τηγανίτων, λουκουμάδες.
Παραδοσιακές Συνταγές
Πισίες ή πισιήδες
Το φύλλο για τις πίτες πασπαλίζεται με κανέλα και χοντροαλεσμένα αμύγδαλα και τυλίγεται σε μακρύ ρολό. Στη συνέχεια, μικρά κομματάκια του ρολού επιπεδοποιούνται και σχηματίζουν τις στρογγυλές…
Παραδοσιακές Συνταγές
Πίττες ρυζιαστές
Η γέμιση από ρύζι περιέχει επίσης τηγανισμένο κρεμμύδι, μάραθο και ζάχαρη. Οι ρυζιαστές πίτες τηγανίζονται και σερβίρονται ζεστές, με λίγο μέλι από πάνω.
Παραδοσιακές Συνταγές
Πούλλες
Η ζύμη ανοίγεται σε φύλλο, καλύπτεται με λάδι, ζάχαρη και κανέλα, τυλίγεται και στρίβεται. Ακολούθως, οι πίτες ψήνονται στο φούρνο. Το γλυκό αυτό συνηθιζόταν παλαιότερα σε περιόδους νηστείας και η…
Παραδοσιακές Συνταγές
Τασιηνόπιττες
Πολύ νόστιμες, γλυκιές πίτες της κυπριακής κουζίνας. Καθώς είναι άλαδες, παρασκευάζονται και καταναλώνονται συνήθως σε περιόδους αυστηρής νηστείας.
Παραδοσιακές Συνταγές
Τρυπητές
Παλιότερα χρησιμοποιούσαν για τη συνταγή αυτή προζύμι και έψηναν τις τρυπητές στη γάστρα, μια λεπτή πέτρα την οποία τοποθετούσαν πάνω στη φωτιά με τα ξύλα. Η συνταγή προέρχεται από τον Κάθηκα της…
Παραδοσιακές Συνταγές
Φλαουνόπιττα
Η συνταγή, που εμφανίστηκε στα νεότερα χρόνια, περιλαμβάνει αρκετά από τα συστατικά των φλαούνων, γνωστών κυπριακών αρτοσκευασμάτων του Πάσχα. Έτσι, το εναλλακτικό αυτό είδος κέικ θυμίζει γευστικά…