Ελιωτή.
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Συχνά οι ελιόπιττες έχουν τη μορφή μικρής στρογγυλής πίτας και περιέχουν ολόκληρες ελιές. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να είναι ζυμωμένες με κομμάτια ελιών, κρεμμύδι και κόλιανδρο/δυόσμο, ή να είναι τυλιχτές πίτες με γέμιση από τα πιο πάνω συστατικά.
Ονομασία - Συνταγή
Ελιόψωμα. Πίτες με ελιές.
Στην Πάχνα Λεμεσού οι ελιωτές λέγονται και "πούλλες".
Με την ίδια ονομασία είναι γνωστές οι ελιωτές και στη Μαραθάσα. Οι «πούλλες» είναι αρτοποιήματα που μοιάζουν με μικρά ψωμάκια και περιέχουν ελιές ή χαλούμι. Παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία στην περιοχή Μαραθάσας.(Κυθραιώτου 2013, 44-45).
Εκδοχή Α΄
1 1/2 κιλό αλεύρι χωριάτικο
3 ποτήρια νερό
1 1/2 ποτήρι ελιές μαύρες με το κουκούτσι
2 μονόχειρα (χούφτες) προζύμι
1 χούφτα δυόσμο ξερό
1/2 ποτήρι κρεμμύδι φρέσκο ψιλοκομμένο
Λίγο αλάτι (1 κουταλάκι)
1/2 ποτήρι φυστικέλαιο
Εκδοχή Β΄
1 κιλό αλεύρι φαρίνα
1½ φλιτζάνι φυστικέλαιο
1 κ.γ. αλάτι
2 κ.γ. μαγιά
1 φλιτζάνι ελιές μαύρες (κομμένες)
3 φρέσκα κρεμμύδια
Λίγα κλωναράκια κόλιανδρο φρέσκο και δυόσμο
Νερό για ζύμωμα
Εκδοχή Γ΄
Για τη ζύμη:
4 ποτήρια αλεύρι φαρίνα
¾ ποτηριού λάδι
¾ ποτηριού χυμό πορτοκάλι
2 κουταλάκια b.p.
Για τη γέμιση:
2 ποτήρια ελιές κομμένες
1 μέτριο κρεμμύδι
2 κουταλάκια ελαιόλαδο
2 κουταλάκια κόλιαντρο φρεσκοκομμένο και λίγο δυόσμο ξερό
Εκδοχή Δ΄
1 κιλό ζυμάρι ψωμιού
2-3 φλιτζάνια ελιές μαύρες χωρίς κουκούτσια
1 φλιτζάνι δυόσμο ψιλοκομμένο
Λίγο μάραθο ψιλοκομμένο
2 κρεμμύδια ξερά ψιλοκομμένα
Λίγη κανέλλα
Λίγο πιπέρι
Ελαιόλαδο
Εκδοχή Α΄
"Σε μιαν κούπα βάλλουμε το νερό, το αλάτι, το φυστικέλαιο και τις ελιές όπως είναι.
Στη συνέχεια βάζω 2 μονόσιερα προζύμι για φουσκώσουν οι πούλλες μας. Τωρα βάλλουν μαγιά ένα μονόσιερο.
Προσθέτουμε λλίο θκυόσμη ξερό και το φρέσκο κρεμμύδι.
Βάλλουμε το αλεύρι τζιαι το πλάθουμε να ζυμωθεί καλά. Η ζύμη δεν πρέπει να κολλά. Αν σηκώνει άλλο λλίον αλεύρι βάλλουμε ώσπου να μεν κολλά. Παλιά εζυμώναν τη ζύμη μέσα στη σκάφη.
Παίρνουμε λίγη ζύμη και την πλάθουμε να γίνει μαππούα τζιαι την πιττακώνουμε λλίο. Όταν τελειώσουμε τις βάζουμε σε μια μαντηλιά και τις σκεπάζουμε με μιαν άλλη μαντηλιά.
Τις αφήνουμε μιαν ώρα περίπου να ψηλώσουν αρκετά και τις βάζουμε στο φούρνο τον ηλεκτρικό. Παλιά επυρώναμεν τον φούρνο με τα ξύλα, εσφουγγούσαμεν τον με το σύρτη για να φύουν τα κάρβουνα, να μεν καούν οι πούλλες (ελιωτές). Είχαμε ένα φουρνόφκιο τζιαι εβάλλαμεν τες πάνω τζιαι μετά εβάλλαμε τες στο φούρνο για 45 λεπτά."
(Πέπα Φρίξου, 61 ετών, Πάχνα Λεμεσού)
Εκδοχή Β΄
Προσθέτουμε το αλάτι και τη μαγιά στο αλεύρι, ρυζιάζουμε με το 1 φλιτζάνι λάδι και ζυμώνουμε καλά, αφού προσθέσουμε νερό.
Αφήνουμε τη ζύμη να φουσκώσει, προσθέτουμε τα υπόλοιπα υλικά και πλάθουμε μικρές ελιόπιτες.
Περιμένουμε να φουσκώσουν ξανά και τις ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο.
(ΥΓΦΠΠ 2006, 48)
Εκδοχή Γ΄
Ζυμώνουμε τη ζύμη.
Την ανοίγουμε σε πίτα και βάζουμε μέσα τις ελιές. Για διπλή δόση ανοίγουμε 4 πίτες.
Βάζουμε τις ελιές στην πίτα και την τυλίγουμε.
Όταν βάλουμε την πίτα στο ταψί, την τρυπάμε μέχρι κάτω και την ψήνουμε στο φούρνο.
(Γιώτα Κυριακίδου, 32 ετών, Κυπερούντα)
Εκδοχή Δ΄
Ανοίγουμε το ζυμάρι σε μακρόστενο φύλλο και απλώνουμε πάνω τα υλικά ανακατεμένα. Κατά βούληση, προσθέτουμε στο μείγμα και ελαιόλαδο.
Τυλίγουμε το φύλλο να γίνει ένα χοντρό κορδόνι και το στρίβουμε από τις δύο άκρες σε αντίθετη φορά.
Κόβουμε κομμάτια και τα πιέζουμε με τα χέρια μας για να γίνουν στρογγυλές πίττες. Τις ψήνουμε στο φούρνο ή στη σάτζη.
(Κυθραιώτου 2013, 57)
Ψήσιμο στο φούρνο.
"Με την συνταγή αυτή κάνω 5 προτινές ελιωτές" (Πέπα Φρίξου, 61 ετών από την Πάχνα Λεμεσού).
Παραδοσιακά χρησιμοποιούσαν ελαιόλαδο αντί φυστικέλαιο (Στάλω Λαζάρου).
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συνηθίζεται κατά τις περιόδους νηστείας (Στάλω Λαζάρου).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
Απόσπασμα συνέντευξης από την κα. Πέπα Φρίξου:
"Ερώτηση: Υπήρχαν ιδιαίτερες περιπτώσεις κατά τις οποίες φτιάχνονταν οι ελιωτές; Μήπως συνδέεται με κάποιο έθιμο, με κάποια εκδήλωση;
Απάντηση: Όχι.
Ερώτηση: Από πού έμαθες τη συνταγή;
Απάντηση: Από τη μητέρα μου.
Ερώτηση: Μήπως έκανες κάποιες αλλαγές-τροποποιήσεις στη συνταγή (υλικά, αναλογία υλικών, μέθοδος παρασκευής, τρόπος φύλαξης, τρόπος ή μέσα ψησίματος);
Απάντηση: Τώρα βάλλουν μαγιά ένα μονόσιερο αντί προζύμι. Παλιά η ζύμη εγίνετουν στη σκάφη και οι ελιωτές εψήνονταν στο φούρνο. Στις νέες ελιωτές βάλλουν αεριούχα πορτοκαλάδα και προσθέτουμε και κόλιαντρο και βγάζουμε τα κουκούτσια από τις ελιές.
Παλιά επυρώναμε το φούρνο με τα ξύλα, εσφουγγούσαμεν τον με τον σύρτη για να φύουν τα κάρβουνα, να μεν καούν οι πούλες (ελιωτές). Είχαμε ένα φουρνόφκιο τζιαι εβάλλα μεν τες πάνω τζιαι μετά εβάλλαμε τες στον φούρνο για 45 λεπτά.
Ερώτηση: Είναι τοπική συνταγή; Πού την φτιάχνουν;
Απάντηση: Την φτιάχνουν σχεδόν σε όλα τα χωριά.
Ερώτηση: Πόσο συχνά κάνεις τώρα ελιωτές;
Απάντηση: Που θα μαζέψουμε τις ελιές και τις ημέρες των νηστείων."
Καταγραφή: Ζηνοβία Χαραλάμπους, Οκτώβρης 2010
από Πέπα Φρίξου, 61 ετών από την Πάχνα Λεμεσού
Επιμ. Στάλω Λαζάρου
Κυθραιώτου, Φ. (2013). Γαστρονομικός οδηγός Μαραθάσας, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Λευκωσία.
Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2006). Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.
Προφορικές μαρτυρίες:
Γιώτα Κυριακίδου, 32 ετών, Κυπερούντα (βλ. Κούρρη, Π. και Λαζάρου, Σ. (επιμ.) (2007). Παραδοσιακές συνταγές του χωριού Κυπερούντα, Αδημοσίευτα στοιχεία).
Πέπα Φρίξου, 61 ετών από την Πάχνα Λεμεσού. Καταγραφή: Ζηνοβία Χαραλάμπους, Οκτώβρης 2010. Επιμελεια: Στάλω Λαζάρου
Ζηνοβία Χαραλάμπους, Στάλω Λαζάρου, Βαρβάρα Γιάγκου / Πετρούλα Χατζηττοφή
Επισυναπτόμενα Αρχεία
1. Ετοιμάζουμε τα υλικά.
Πηγή: Ζηνοβία Χαραλάμπους
2. Προσθέτουμε το αλεύρι.
Πηγή: Ζηνοβία Χαραλάμπους
3.Αναμειγνύουμε τα υλικά.
Πηγή: Ζηνοβία Χαραλάμπους
4.Ζυμώνουμε.
Πηγή: Ζηνοβία Χαραλάμπους
5. Πλάθουμε τις ελιωτές.
Πηγή: Ζηνοβία Χαραλάμπους
6. Αφήνουμε τις ελιωτές να <μπουν>.
Πηγή: Ζηνοβία Χαραλάμπους
7. Ψήνουμε.
Πηγή: Ζηνοβία Χαραλάμπους
Ελιόπιττες σε τσέστο.
Άδεια δημοσίευσης: Υπουργείο Γεωργίας.
Φρεσκοψημένες ελιόπιττες.
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Ελιωτή με σησάμι και κόλιανδρο.
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Τρόφιμα
αλεύριν,το
Το αλεύρι αποτελεί διαχρονικά τη βασική πρώτη ύλη για την παρασκευή των διαφόρων ζυμωμάτων, με κυριότερο το ψωμί.
Παραδοσιακές Συνταγές
Γεννόπιττες
Παραδοσιακά, μεγάλα ψωμιά των Χριστουγέννων. Οι γεννόπιττες διακοσμούνταν συνήθως με σταφίδες ή με διάφορα "πλουμιά" (σχέδια, μοτίβα). Χαρακτηριστικότερο "πλουμί" ήταν ο σταυρός, καμωμένος από…
Τρόφιμα
Γεννόπιττες
Ψωμιά των Χριστουγέννων. Οι γεννόπιττες είχαν στρογγυλό σχήμα και μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από αυτό των ψωμιών. Τις στόλιζαν (πλούμιζαν) με μικρά φύλλα, μικρά σταυρουδάκια κλπ.
Παραδοσιακές Συνταγές
Διπλόπιττες με κορνιώτικο μέλι
"Κρατώντας το ρολό από τις δύο άκρες, το στρίβουμε. Στη συνέχεια τυλίγουμε τις δύο άκρες αντίστροφα σε σχήμα σαλιγκαριού και στο τέλος γυρίζουμε τον ένα σαλίγκαρο πάνω στον άλλο." (Θεογνωσία Ανδρέου…
Τρόφιμα
Είδη ψωμιών τον 19ον αι. (Ψωμιά, ποξαμάτια, γλυσταριές, τα αρκατένα, τριμυθόπιττες, παννυχίδες)
Mας έτυχε να φτάσουμε σ’ ένα χωριό πολύ αργά τη νύχτα, απρόοπτα και πεινασμένοι, και να υποδεχτούν πολύ φιλόξενα αλλά να μην υπάρχει τίποτα στο σπίτι, ούτε ένα κομμάτι ψωμί, ούτε καν λίγο αλεύρι.…
Τρόφιμα
Έλαια, παραγωγή κατά τον 18ον αιώνα
Αναφορά του Αρχιμ. Κυπριανού (1788) στο βιβλίο του "Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου" στα είδη των ελαίων που παράγονταν κατά τον 18ον αιώνα.
Τρόφιμα
ελαιόλαδο,το
Στα χωριά της Πάφου και του Ριζοκαρπάσου η παραγωγή ελαιολάδου ήταν μικρή και οι νοικοκυρές χρησιμοποιούσαν το ελαιόλαδο για να αρωματίζουν τις σαλάτες και τα ζαρζαβατικά τους, ενώ στο τηγάνισμα…
Τρόφιμα
ελιά,η
Η συλλογή του καρπού της ελιάς γινόταν συνήθως σε δύο περιόδους ανάλογα με το είδος των ελιών που παρασκεύαζαν. Στα τέλη Αυγούστου ή στις αρχές Σεπτεμβρίου, όταν οι ελιές ήταν ακόμα πράσινες,…
Τρόφιμα
ελιές κουμνιαστές,οι
Οι κουμνιαστές ελιές γίνονταν με ώριμες μαύρες ελιές. Οι Κύπριες έπλεναν με νερό τις ελιές, τις άφηναν σε άλμη για 3-4 ημέρες και τις διατηρούσαν σε δοχείο με αλάτι.
Παραδοσιακές Συνταγές
ελιές μαύρες,οι
"... τις αλατίζουμε και τις αφήνουμε στη λεκάνη. Τις ανακατεύουμε μέχρι να λιώσει το αλάτι και είναι έτοιμες" (Προφ. μαρτυρία: Παναγιώτα Χαραλάμπους, 50 ετών, Κυπερούντα - Λεμεσός, στις Κουρρή και…
Παραδοσιακές Συνταγές
ελιές πράσινες τσακκιστές,οι
"Σπάζουμε τις ελιές. Τις ρίχνουμε σε ένα δοχείο με νερό. Βάζουμε το νερό, το αλάτι, το λεμόνι και φτιάχνουμε ένα μείγμα. Βάζουμε τις ελιές σε μπουκάλες και γεμίζουμε με το μείγμα που ετοιμάσαμε" (…
Τρόφιμα
Ελιόπιττα ή ελιωτή
Οι ελιόπιττες είναι ορεκτικώτατες και ευγευστότατες, διότι με τη θερμότητα εκχύνεται μέσα σε αυτές το λάδι από τις ελιές. Φαρμακίδου ΞΠ (2003, σελ. 302)
Παραδοσιακές Συνταγές
κολοκωτές μαραθεύτικες,οι
Ιδιαίτερη παραλλαγή ενός γνωστού και αγαπημένου κυπριακού εδέσματος με κολοκύθι. Στη Μαραθάσα, οι κολοκωτές ήταν συνήθως αλμυρές.
Τρόφιμα
Κυπριακή επιτραπέζια ελιά
Η Κυπριακή επιτραπέζια ελιά παράγεται από την επεξεργασία των καρπών της ντόπιας κυπριακής ποικιλίας που καλλιεργείται σε όλο το νησί.
Παραδοσιακές Συνταγές
Λαγγόπιττες
Οι λαγγόπιττες παρασκευάζονταν παραδοσιακά στο Ριζικάρπασο στις 29 Αυγούστου, δηλαδή ανήμερα της γιορτής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, αλλά και κυρίως ανήμερα της γιορτής του Τιμίου Σταυρού…
Τρόφιμα
λαγγόπιττες Ριζοκαρπάσου,οι
Ψήνονταν πάνω στην "πλάκαν", είδος πέτρας πάχους περίπου 3 εκατοστών που είναι στρογγυλεμένη και λεία και τοποθετείται πάνω στα κάρβουνα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Λαόπιττες
"Στα πιο παλιά χρόνια ετρατάραν τους φιλοξενούμενους τους. Τις φτιάχναμε όταν είχαμε περίσσεμα που τη μίλλα του χοίρου, ειδικά τα Χριστούγεννα που εβρέθετουν ούλο το σόι." (Μαρίνα Κάττου, Βουνί…
Παραδοσιακές Συνταγές
Μανιταρόπιττες
Μικρές τηγανητές πίτες, παρόμοιες με μπουρέκια. Η συνταγή προέρχεται από τα Λεύκαρα της ορεινής επαρχίας Λάρνακας, όπου και φτιάχνεται με μανιτάρια της αναθρήκας.
Παραδοσιακές Συνταγές
Ξινιατόπιττες
Τα κομμένα άγρια χόρτα προστίθενται σε ήδη έτοιμη ζύμη ψωμιού, και στη συνέχεια με το μείγμα αυτό πλάθονται μικρές στρογγυλές πίτες.
Παραδοσιακές Συνταγές
Παννυσία
"... την τοποθετείς σε πανέρι το οποίο περιέχει μέσα σησάμι και γλυκάνισο μέχρι να πιάσει παντού. Την τοποθετείς πίσω στην σανιδιά και της δίνεις το τελικό στρογγυλό σχήμα. Τέλος την σχίζεις…
Τρόφιμα
πισ̆ί(δ)ες (πισί(δ)ες),οι
Οι πισ̆ίες σερβίρονταν με ζάχαρη, με μέλι ή με χαρουπόμελο. Ήταν ένα συνηθισμένο παρασκεύασμα από ζυμάρι που παρασκευαζόταν σε πολλές περιστάσεις. Παρασκευάζονταν ως δώρο προς τη λεχώνα μετά…
Παραδοσιακές Συνταγές
Πίττα αγγλικού στιλ με αφέλια και πουρέ
Η αγγλική κουζίνα συναντά την παραδοσιακή κυπριακή σε μια σύγχρονη, διεθνή συνταγή προσαρμοσμένη στις γνωστές ντόπιες γεύσεις. Τα αφέλια μετατρέπονται σε γέμιση για την πίτα, και το πιάτο συνοδεύει…
Παραδοσιακές Συνταγές
Πίττα της σάτζιης με γαλατόκρεμα και γλυκά του κουταλιού
Σε αυτή τη σύγχρονη διασκευή της συνταγής για πίττες της σάτζιης επιχειρούνται νέοι γευστικοί συνδυασμοί, που δεν ξεφεύγουν ωστόσο από τη γνωστή παλέτα γεύσεων της κυπριακής παραδοσιακής κουζίνας.
Παραδοσιακές Συνταγές
Πίττες ρυζιαστές
Η γέμιση από ρύζι περιέχει επίσης τηγανισμένο κρεμμύδι, μάραθο και ζάχαρη. Οι ρυζιαστές πίτες τηγανίζονται και σερβίρονται ζεστές, με λίγο μέλι από πάνω.
Παραδοσιακές Συνταγές
σ̆σ̆επαστές (σσεπαστές) με αρκοσπάναχα και άλλα χόρτα,οι
Οι σσεπαστές με γέμιση από χόρτα ονομάζονταν χορτόπιττες ή χορτερές. Περιείχαν αυτοφυή χόρτα όπως άγρια σπανάκια, άγρια λάχανα (σέσκουλα), λαψάνες, ξινιατούς και άλλα είδη χόρτων που μαζεύονταν από…
Παραδοσιακές Συνταγές
Σιηννόπιττες
Ριζοκαρπασίτικη συνταγή. Οι σιηννόπιττες πλάθονται πολύ λεπτές και είναι τραγανές σαν παξιμάδι.
Τρόφιμα
Σιηννόψωμο
Με τους καρπούς του κοινού σχίνου φτιάχνουν στην Κάσο τις πικάντικες σχινόπιτες και στην Κύπρο τα σχινόψωμα ή σχινόπιττες, οι οποίες μοιάζουν με τις τριμιθόπιττες.
Τρόφιμα
Σιτάρι, Ελιά και Αμπέλι (μελέτη)
Επισυνάπτεται μελέτη της Ε. Ηγουμενίδου με τίτλο: Μάνα Γη. Γεωργικά έθιμα στην Κύπρο σχετικά με το σιτάρι, την ελιά και το αμπέλι
Παραδοσιακές Συνταγές
Σπαναχόπιττα τυλιχτή
Χορτοφαγική-νηστίσιμη πίτα με γέμιση από άγριο σπανάχι ή και άλλα αγριόχορτα, μαζί με τηγάνιση κρεμμυδιού, φιδέ και πλιγούρι.
Παραδοσιακές Συνταγές
Στριφτάρια με τασιή και αμύγδαλα
Η ταχινόπιτα είναι ένα γλυκό κυπριακό έδεσμα αγαπητό σε πολλούς. Αυτή η συνταγή αφορά, ωστόσο, μια διαφορετική, πιο σύγχρονη εκδοχή της. Έχει λίγα και απλά υλικά και είναι αρκετά εύκολη στην…
Παραδοσιακές Συνταγές
Τασιηνόπιττες
Πολύ νόστιμες, γλυκιές πίτες της κυπριακής κουζίνας. Καθώς είναι άλαδες, παρασκευάζονται και καταναλώνονται συνήθως σε περιόδους αυστηρής νηστείας.
Τεχνικές Παραγωγής
Τεχνικές παραγωγής ελαιολάδου κατά την αρχαιότητα
Στοιχεία για την παραγωγή ελαιολάδου κατά την αρχαιότητα
Παραδοσιακές Συνταγές
τιτσιρ(ιδ)όπιττες,οι
Πρόκειται για πίτες με τιτσιρίδες, τηγανητά, δηλαδή, κομμάτια χοιρινού λίπους.
Παραδοσιακές Συνταγές
Τριμιθθόπιττες
Οι λεπτές αυτές πίτες είναι τραγανές σαν παξιμάδια. Εκτός από τα τρεμίθια, μπορεί να περιέχουν και σταφιδάκια.
Παραδοσιακές Συνταγές
Τρυπητές
Παλιότερα χρησιμοποιούσαν για τη συνταγή αυτή προζύμι και έψηναν τις τρυπητές στη γάστρα, μια λεπτή πέτρα την οποία τοποθετούσαν πάνω στη φωτιά με τα ξύλα. Η συνταγή προέρχεται από τον Κάθηκα της…
Παραδοσιακές Συνταγές
τσιππόπιττες,οι
Οι τσιππόπιττες, εξαιρετικά μυρωδάτες πίτες, φτιάχνονταν την περίοδο της Απόκρεω και κατά τις Σήκωσες.
Παραδοσιακές Συνταγές
Φλαουνόπιττα
Η συνταγή, που εμφανίστηκε στα νεότερα χρόνια, περιλαμβάνει αρκετά από τα συστατικά των φλαούνων, γνωστών κυπριακών αρτοσκευασμάτων του Πάσχα. Έτσι, το εναλλακτικό αυτό είδος κέικ θυμίζει γευστικά…
Παραδοσιακές Συνταγές
Χαλλουμόπιττες ή χαλλουμωτές
Οι παραδοσιακές χαλλουμόπιττες παρασκευάζονται με την προσθήκη κομματιών χαλλουμιού και δυόσμου σε απλή ζύμη για ψωμί, κι έχουν συνήθως το σχήμα μικρών στρογγυλών ψωμιών.
Παραδοσιακές Συνταγές
Χορτόπιττες
Η συνταγή δεν διαφέρει πολύ από αυτή για ελιόπιτες. Τα υλικά αναμειγνύονται κατευθείαν στη ζύμη.