δουκάνη,η

Πρόκειται για αλωνιστική συσκευή (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα δουκάνη - λουκάνη,η, 140).

Το αλώνισμα γινόταν με τη δουκάνη (βουκάνη), που ήταν ένα επίπεδο ξύλο, ανυψωμένο στο μπροστινό του μέρος. Είχε πάχος 5-10 εκ., μήκος 2μ. περίπου και πλάτος 1μ. περίπου. Αυτό το ξύλο, που ήταν αρκετά βαρύ, στο κάτω μέρος του είχε σφηνωμένες πολλές μικρές κοφτερές σκληρές πέτρες (αθκιάτζια), για να αλέθουν κατά κάποιο τρόπο τα δεμάτια.
Τη δουκάνη την έσερναν συνήθως δυο βόδια ή δυο μούλες. Πάνω στη δουκάνη καθόταν ένα πρόσωπο που οδηγούσε το ζευγάρι, ώστε να περιφέρεται ομοιόμορφα σ' όλο τον χώρο του αλωνιού. Για να εμποδίσουν τα ζώα που έσερναν τη δουκάνη να τρώνε συνεχώς, τους φορούσαν μπροστά από το στόμα ένα προστατευτικό κάλυμμα από καλάμια (τζημός), αν ήταν βόδια, ή ένα σιδερένιο αντικείμενο μέσα στο στόμα (χαλινάρι), αν ήταν μούλες (Λεοντίου 1983, 118).

Κατά τον Γεώργιο Λουκά, η δουκάνη/δοκάνη είναι ένα γεωργικό εργαλείο, που αποτελείται από δύο χοντρές σανίδες (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα δουκάνη και δοκάνη,η, 138), οι οποίες εφαρμόζονται και συγκρατούνται διά του ζυγού της δουκάνης (Κυπρή 1989, λήμμα δουκάνη ή βουκάνη,η, 21-22). Σύρονται στο αλώνι με πολλά τεμάχια κοφτερών πυριτόλιθων (τα αθκιάτζια) στη μια τους πλευρά για να κόβουν τα στάχια (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα δουκάνη και δοκάνη,η, 138). Η δουκάνη σύρεται με σχοινί, το οποίο λέγεται δουκανοσύρτης ή βουκανοσύρτης και συνδέεται αφενός με τη δουκάνη και αφετέρου με ένα μακρύ ξύλο, που ονομάζεται κορτερόξυλο. Το ξύλο αυτό έχει, επίσης, συνδεδεμένα μαζί του τέσσερα σχοινιά, δύο στο μέσο και δύο στα άκρα του, τα οποία εφαρμόζονται στις νωμιές [ωμιές], οι οποίες είναι τοποθετημένες στους ώμους των αλόγων, τα οποία σέρνουν όλο το βάρος (Κυπρή 1989, λήμμα δουκάνη ή βουκάνη,η, 21-22).

«Οι δουκάνες εν [είναι] έναν ξύλον πλατύν που έσιει που κάτω τσιακμακόπετρες, ετραβούσαν την τα βούθκια τζιαι σιγά-σιγά που τους γυρούς που εδίαν η δουκάνη που πάνω που τα σιταροκλίθθαρα, εχωρίζασιν» (Μαυροκορδάτος 2003, 309).