μα(ν)τζ̆ίλ(λ)α (μα(ν)τζίλ(λ)α) - μαξίλ(λ)α,η
Πρώιμο σύκο. / Το παστό μεγάλο σύκο σχισμένο στα δύο.
Ονομασία - Προέλευση
Ματζ̆ίλλες ονομάζονται τα πρώτα σύκα, όταν ωριμάζει η συκιά (Κυπρή,1983 [2003²], λήμμα ματζ̆ίλλες,οι, 26; Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Ματζίλα, 84; Κυπρή 1989, λήμμα ματζ̆ίλα ή μαξίλλα, 36).
Σύμφωνα μετον Κωνσταντίνο Γ. Γιαγκουλλή πρόκειται για πρωτοφανές σύκο του Μαΐου (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα ματζ̆ίλα - μαξίλα,η, 276): «Τόν Ἀπρίλλην τρῶσιν σῦκα κι ὁ πελλός τόν Μᾶν μαντζ̆ίλλες» (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα μαντζ̆ίλλα και ματζ̆ίλλα και μαξίλλα,η, 296). Επίσης, σημαίνει το παστό μεγάλο σύκο το σχισμένο στα δύο (ως σαγόνι) (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα ματζ̆ίλα - μαξίλα,η, 276).
ΕΤΥΜ. < λατ. maxilla [maxilla = σαγόνι] (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα ματζ̆ίλα - μαξίλα,η, 276); Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα μαντζ̆ίλλα και ματζ̆ίλλα και μαξίλλα,η, 296). Κατά Καραποτόσογλου, από το τουρκ. mancil (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα ματζ̆ίλα - μαξίλα,η, 276)
< γαλλ. mangeaille [mangeaille = φορβή, βρώση και ιδίως των οικιακών ζώων] (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα μαντζ̆ίλλα και ματζ̆ίλλα και μαξίλλα,η, 296)
Κάποιοι θεωρούν ότι η λέξη έχει προέλευση από της του Μάη κοιλίας σύκον (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα μαντζ̆ίλλα και ματζ̆ίλλα και μαξίλλα,η, 296).
Στην Πάφο, σύμφωνα με τον Ξενοφών Π. Φαρμακίδη, ονομάζονται παπίλλαροι (Κυπρή,1983 [2003²], λήμμα ματζ̆ίλλες,οι, 26) και, σύμφωνα με τον Γεώργιο Λουκά, μαξίλλες (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα μαντζ̆ίλλα και ματζ̆ίλλα και μαξίλλα,η, 296).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία.
Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Αργυρώ Ξενοφώντος, Τόνια Ιωακείμ
Παραδοσιακές Συνταγές
Παστόσυκα
Παλαιότερα τα ξηρά άσπρα σύκα ονομάζονταν παστόσυκα, τα δε ξηρά βαζανάτα, μαξίλλες. Οι μαξίλλες παρασκευάζονται στην Πάφο. Οι πιο γλυκές και εύγευστες είναι αυτές της Λυσού και των Αρόδων (χωριά της…