Ονομασία - Προέλευση
Πρόκειται για μακαρόνια που στη μέση είχαν τρύπα.
Ονομάζονταν επίσης μακαρόνια της σμίλας, σμιλωτά και μακαρόνια ροβανάτα (Κυπρή - Πρωτοπαπά 2003, 262).
Για τη παρασκευή των τρυπητών μακαρονιών, οι γυναίκες τα τύλιγαν σε σμίλα ή σε σκλινίτζ̆ια, τα έτριβαν για να γίνουν λεπτά και, αφού αφαιρούσαν τη σμίλα, τα έκοβαν σε μικρότερα κομμάτια μήκους πέντε εκατοστών. Τα άφηναν να αποξηρανθούν στον ήλιο μέσα σε τσέστους (Κυπριανού 1992, 69; Κυπρή - Πρωτοπαπά 2003, 262).
** Για τη συνταγή του συγκεκριμένου είδος μακαρονιών, βλ. λήμμα μακαρόνια τρυπητά (με σκλινίτζ̆ιν),τα στην κατηγορία Παραδοσιακές Συνταγές.
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Τα μακαρόνια τα παρασκεύαζαν κυρίως τους θερινούς μήνες, κατά τη διάρκεια του θερισμού. Συνήθως, η διαδικασία αυτή λάμβανε χώρα τα βράδια σε φιλικές ή συγγενικές συγκεντρώσεις των γυναικών με κουβεντούλα (Κυπρή - Πρωτοπαπά 2003, 260). Συνήθιζαν να τα βράζουν σε ζωμό κότας και να τα σερβίρουν με τριμμένο χαλλούμιν ή αναρή (Κυθρεώτης 1978, 15). Στο χωριό Περιστερωνοπηγή τα παρασκεύαζαν κοκκινιστά με περιστέρια, ενώ στο χωριό Λύση τα εβραζαν σε μέλι ή χαρουπόμελο (Κυπρή - Πρωτοπαπά 2003, 260).
Ακόμα, την περίοδο του θερισμού, τις Κυριακές και τις γιορτινές ημέρες, οι θεριστές έτρωγαν για μεσημεριανό μακαρόνια τρυπητά που παρασκεύαζε η γυναίκα του εργοδότη με τη βοήθεια των εργατριών. Τις μέρες αυτές, οι εργάτριες πήγαιναν στο σπίτι του μάστρου και έφτιαχναν τα μακαρόνια για να τα μαγειρέψει η μαστόρισσα (γυναίκα του) την επόμενη ημέρα. Σύμφωνα με μαρτυρίες από το Παλαίκυθρο τα μακαρόνια θεωρούνταν επίσημο φαγητό για τους εργάτες που ήταν σαφώς διαφοροποιημένο από το καθημερινό πιλάφι πλιγούρι (Κυπριανού 1992, 69).
Τα τρυπητά μακαρονια ηταν ιδιαίτερο έδεσμα που παρασκευαζόταν και στον γάμο. Σε πολλά χωριά τα τρυπητά μακαρόνια βράζονταν την Τρίτη μετά τον γάμο, ενώ σε άλλα την Κυριακή, την ημέρα του γάμου. Ακόμα, άλλοτε τα μακαρόνια τα έφτιαχνε η νύφη, άλλοτε η μητέρα της και άλλοτε οι φιλενάδες της νύφης (Κυπρή - Πρωτοπαπά 2003, 220-222).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Κυθρεώτης Ι. (1978), «Κυπριακά Ζυμαρικά», Λαογραφική Κύπρος 8,22, 15-16.
Κυπρή Θ. - Πρωτοπαπά Κ. Α. (2003), Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου. Η χρήση και η σημασία τους στην εθιμική ζωή, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧVIII, Λευκωσία.
Κυπριανού Π. Χρ. (1992), «Λαογραφικά του Παλαίκυθρου», Λαογραφική Κύπρος 42 (παράρτημα), 1-101.
Πηγή φωτογραφίας:
«Μακαρόνια τρυπητά» (Δήμητρα Δημητρίου, 2010)
Δήμητρα Δημητρίου, Αργυρώ Ξενοφώντος