«Ρύζι»
Πηγή: http://blogs.cornell.edu/evidencebasedliving/files/2012/10/parboiled-rice.jpg
Το πρώτο φαγητό που έδιναν στο μωρό να φάει, ήταν κρέμα, που πολλές φορές ήταν από αλεσμένο ρύζι. Σε κάποια φτωχά χωριά μπορούσε να πάρουν ως δώρο στη λεχώνα μόνο ένα πιάτο με ρύζι για να το κάνουν σούπα στη λεχώνα.
Ονομασία - Προέλευση
Το ρύζι είναι ετήσιο αγρωστώδες φυτό και ο εδώδιμος αμυλούχος καρπός του· συνεκδ. φαγητό από βρασμένο ρύζι (Μπαμπινιώτης 2005, λήμμα ρύζι,το, 1557).
ΕΤΥΜ. < μεσν. ὀρύζιον (με σίγηση του αρκτικού άτονου ὀ-), υποκ. του μτγν. ὄρυζα) (Μπαμπινιώτης 2005, λήμμα ρύζι,το, 1557)
Σύμφωνα με την Ευγενία Πέτρου-Ποιητού η λέξη προέρχεται από την αφγανική vrize ή την ινδική vrihi (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Ρύζι, όριζα, 128).
Η φράση «Ήρτεν σαν το ρύζι τ’ άπλυτο» λέγεται για κάποιον που ήρθε ακάλεστος (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Ρύζι, όριζα, 128).
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Το πρώτο φαγητό που έδιναν στο μωρό να φάει, ήταν κρέμα, που πολλές φορές ήταν από αλεσμένο ρύζι. Σε κάποια φτωχά χωριά μπορούσε να πάρουν ως δώρο στη λεχώνα μόνο ένα πιάτο με ρύζι για να το κάνουν σούπα στη λεχώνα (Πρωτοπαπά 2009, 84-85, 279, 308-309, 408, 551).
Ρύζι έριχναν στο μυστήριο του γάμου και μετά τη λήξη του και την αποχώρηση των νεονύμφων από την εκκλησία (σημ. Στάλω Λαζάρου).
Σε μερικά χωριά έριχναν εκεί που έθαβαν τον πλακούντα σπόρους, όπως σιτάρι ή ρύζι. Λειτουργούσαν ως αποτροπαϊκά, μιας και θεωρούσαν ότι ο πλακούντας έπρεπε να προστατευτεί από τα κακά πνεύματα. Υπάρχει και η άποψη ότι με το ρύζι εύχονταν στο παιδί να ριζώσει (Πρωτοπαπά 2009, 84-85, 279, 308-309, 408, 551).
Ένας τρόπος θεραπείας του βρέφους που αδυνάτιζε ήταν να πάρουν ρύζι, να το γητέψουν τη νύκτα στα άστρα και στη συνέχεια να το ρίξουν πάνω στο βρέφος για να γίνει καλά (Πρωτοπαπά 2009, 84-85, 279, 308-309, 408, 551).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Μπαμπινιώτης Γ. (2005), Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Με σχόλια για τη σωστή χρήση των λέξεων. Ερμηνευτικό, Ορθογραφικό, Ετυμολογικό, Συνωνύμων-Αντιθέτων, Κυρίων Ονομάτων, Επιστημονικών Όρων, Ακρωνυμίων, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα.
Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Πρωτοπαπά Κ. (2009), Τα έθιμα της γέννησης στην παραδοσιακή κοινωνία της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLIX, Λευκωσία.
Πηγή φωτογραφίας:
«Ρύζι» (http://blogs.cornell.edu/evidencebasedliving/files/2012/10/parboiled-rice.jpg)
Δήμητρα Ζαννέτου, Στάλω Λαζάρου, Αργυρώ Ξενοφώντος, Τόνια Ιωακείμ
Παραδοσιακές Συνταγές
Γεμιστά
Αρκετά είναι τα λαχανικά που προσφέρονται για την παρασκευή του συγκεκριμένου πιάτου. Κολοκύθια, πιπεριές, αγκινάρες, ντομάτες, κρεμμύδια και μελιτζάνες αδειάζονται προσεκτικά, γεμίζονται με μείγμα…
Παραδοσιακές Συνταγές
Καουρμάς με ρύζι
Η συνταγή προέρχεται από τη Λεύκα της Μόρφου. Στη συγκεκριμένη, τοπική παραλλαγή του καουρμά χρησιμοποιείται ρίφι (κατσικάκι), ενώ επίσης περιέχεται ρύζι, για να είναι πιο χορταστικός.
Παραδοσιακές Συνταγές
Καουρμάς με σούπα αυγολέμονη
Το κρασάτο αρνάκι του καβουρμά συνδυάζεται με την πιο διαδεδομένη και αγαπημένη στην Κύπρο σούπα, την αυγολέμονη με ρύζι. Η συνταγή προέρχεται από τον Αναλιόντα της επαρχίας Λευκωσίας.
Παραδοσιακές Συνταγές
Καραόλοι με το ρύζι
Συνταγή από το Ριζοκάρπασο. Φτιαχνόταν ολόχρονα και ιδιαίτερα σε περιόδους νηστείας, όπως η Σαρακοστή.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κοτόπουλο με ρύζι ή φακές
Το ρύζι ή οι φακές ψήνονται μαζί με το κρέας στο ζωμό του κοτόπουλου, που περιέχει επίσης σάλτσα ντομάτας. Η συνταγή προέρχεται από τον Πύργο Τηλλυρίας της επαρχίας Λευκωσίας.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κοτόπουλο με ρύζι πιλάφι
Συνταγή που συνδυάζει νεότερα στοιχεία με απόηχους της κυπριακής παραδοσιακής μαγειρικής. Το κοτόπουλο ψήνεται σε σάλτσα κουμανταρίας και συνοδεύεται από ρύζι πιλάφι με ντομάτες και μυρωδικά.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κρέας με το ρύζι
Το φαγητό αυτό, με το κρασάτο αρνί και το ρύζι, συνηθιζόταν σε περιόδους γιορτών. Η συνταγή προέρχεται από την Ορμήδεια της επαρχίας Λάρνακας.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κρέμα με γάλα της κατσίκας
Η διεθνώς γνωστή κρέμα ζαχαροπλαστικής (patisserie), με βασικά συστατικά το γάλα, τη ζάχαρη και τα αυγά, προσαρμόζεται στην κυπριακή κουζίνα με τη χρήση του κατσικίσιου γάλακτος.
Παραδοσιακές Συνταγές
Μαχαλλεπί
"Τα παλιά χρόνια επιάναμε το ρύζι τζιαι αλέθαμεν το στο μύλο. Τώρα η σκόνη της μαχαλεπής εν έτοιμη." (Πέπα Φρίξου, Πάχνα Λεμεσού)Εδώ μπορείτε να δείτε βίντεο για την παρασκευή μαχαλλεπιού.
Τρόφιμα
μουτζ̆έντρα (μουτζέντρα),η
Είδος πιλαφιού από φακή και ρύζι με ψιλοκομμένο κρεμμύδι, τηγανισμένο.
Παραδοσιακές Συνταγές
Ξιθκιά με ρύζι
Κυρίως πιάτο που σε παλαιότερες εποχές δεν φτιαχνόταν πολύ συχνά, αφού το κρέας ήταν ακριβό. Συνηθιζόταν κυρίως σε εορταστικές περιστάσεις. Η συνταγή προέρχεται από την Αραδίππου της επαρχίας…
Παραδοσιακές Συνταγές
Πίττες ρυζιαστές
Η γέμιση από ρύζι περιέχει επίσης τηγανισμένο κρεμμύδι, μάραθο και ζάχαρη. Οι ρυζιαστές πίτες τηγανίζονται και σερβίρονται ζεστές, με λίγο μέλι από πάνω.
Παραδοσιακές Συνταγές
Ρύζι με αθασούθκια φρέσκα και αγριοαγκινάρες
Εποχιακό φαγητό, το οποίο παρασκευαζόταν όταν υπήρχαν διαθέσιμα τα φρέσκα αμύγδαλα και οι άγριες αγκινάρες. Κάποτε μαγειρευόταν και με ένα από τα δύο βασικά αυτά υλικά. Η συνταγή είναι αρκετά παλιά…
Παραδοσιακές Συνταγές
Ρυζόγαλο
Γλυκό έδεσμα, που απαντάται σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην Κύπρο φτιαχνόταν ιδιαίτερα συχνά από οικογένειες που διατηρούσαν πρόβατα, αφού παλαιότερα παρασκευαζόταν με γάλα προβάτου και αλεύρι.…
Τρόφιμα
Ρυζόγαλο (Sütlaç)
Τρόπος παρασκευής ρυζόγαλου από τους Τουρκοκύπριους. Με τον ίδιο τρόπο γίνεται και από τους Ελληνοκύπριους
Παραδοσιακές Συνταγές
Φακές μουτζιέντρα
Συνήθως το πιάτο αυτό σερβίρεται με λαχανικά εποχής, κρεμμύδι, ψωμί και μαύρες ελιές.