Παστελλάκι φιστικιού (Μαγειρεύω Κυπριακά 2015).
© Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής.
Παραδοσιακό γλυκό από αγνά και θρεπτικά υλικά της κυπριακής κουζίνας. Το παστελλάκι ήταν ένα από τα χαρακτηριστικά εδέσματα που αγοράζονταν από τις υπαίθριες αγορές των πανηγυριών.
Ονομασία - Συνταγή
Παστέλι φιστικιού.
Εκδοχή Α΄
2 φλιτζάνια σησάμι
2 φλιτζάνια φιστίκια
1 φλιτζάνι του καφέ ζάχαρη
2 κουταλιές της σούπας μέλι
2 κουταλιές της σούπας άσπρο ξίδι
Εκδοχή Β΄
Ξηροί καρποί φιστικιού χωρίς φλούδα
Σησάμι
1 κουταλιά μέλι
1 ποτήρι ζάχαρη άσπρη
Εκδοχή Α΄
Καβουρδίζουμε ("κασσιανίζουμε") τα φιστίκια στον φούρνο, τα βάζουμε μετά στο μίξερ και τα κτυπούμε με το εξάρτημα για το κτύπημα των αυγών έτσι ώστε να φύγει η φλούδα τους. Για να φύγει εντελώς η φλούδα τους παίρνουμε ένα πιστολάκι για τα μαλλιά και τους φυσούμε αέρα (έξω από το σπίτι).
Έχουμε ήδη καβουρδίσει στο φούρνο το σησάμι, για να πάρει, όπως και τα φιστίκια, ένα ροδαλό χρώμα χωρίς να μαυρίσει.
Βάζουμε το μέλι σε αντικολλητική κατσαρόλα μαζί με τη ζάχαρη και το ξίδι.
Όταν διαλυθούν και γίνουν ένα σώμα όλα, προσθέτουμε τα καβουρδισμένα φιστίκια και το σησάμι σε αυτό το μείγμα και τα ανακατεύουμε συνεχώς για 8 λεπτά με το ξύλινο κουτάλι.
Αφού το ανακατώσουμε, βουτυρώνουμε ελαφρά με φυτικό βούτυρο ένα πλαστικό ταψί και απλώνουμε το μείγμα έτσι ώστε να έχει το ίδιο πλάτος παντού.
Τότε βουτυρώνουμε και τον πλάστη ("μαδράτζι") μας και κάνουμε επίπεδο το μείγμα μέσα στο ταψί, και γίνεται έτσι μια ομοιόμορφη πλάκα. Μετά βάζουμε χάρακα, βουτυρώνουμε και το μαχαίρι μας ή τον τροχό που κόβουμε την πίτσα και το κόβουμε τετράγωνα. Το βουτύρωμα είναι βασικό.
(Στέλλα Μαλλούππα)
Εκδοχή Β΄
Βάζουμε το μέλι και τη ζάχαρη σε κατσαρόλα να καβουρδιστούν να γίνουν καραμελέ.
Ρίχνουμε τους καβουρδισμένους καρπούς του φιστικιού και το σησάμι.
Τα ανακατεύουμε και μετά απλώνουμε το παστελάκι σε μια κόλλα (φύλλο αντικολλητικό) για να κρυώσει.
Το κόβουμε σε όποιο σχήμα θέλουμε.
(Χαραλάμπους 2006, 304)
Καβούρδισμα σε φούρνο.
Δέσιμο με μέλι και ζάχαρη.
Για το καβούρδισμα, αν έχουμε φούρνο - ξυλόφουρνο - τον θερμαίνουμε ("πυρώνουμε") καλά, βάζουμε τα φιστίκια και το σησάμι και τα ανακατεύουμε συνεχώς για να τα φέρουμε στο χρώμα που θέλουμε. Αυτό γίνεται για μεγάλες ποσότητες.
Το παστελλάκι φυλάσσεται σε δροσερό μέρος και μακριά από έντομα, σε γυάλινο ή stainless steel δοχείο, και σε χώρο που δεν θα έχει μυρωδιές. Το καλοκαίρι χαλά ("ταγγεύει").
(Στέλλα Μαλλούππα)
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Το παστελλάκι χρησιμοποιείται σήμερα και στη διαιτολογία για να αποτρέπει αυτόν που κάνει δίαιτα να τρώει πολλή ζάχαρη. Του κόβει την όρεξη για περαιτέρω γλυκό.
Το πωλούσαν ιδιαίτερα στα πανηγύρια.
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
Χαραλάμπους, Π. (2006). Επτακώμη: από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα, Λάρνακα.
Προφορική μαρτυρία:
Στέλλα Μαλλούππα. Καταγραφή: Στέφανη Χρίστου.
Στέφανη Χρίστου, Ελένη Χρίστου / Πετρούλα Χατζηττοφή
Παρασκευή παστελιού. Το σησάμι καβουρδίζεται στο φούρνο ή στο τηγάνι (Μαγειρεύω Κυπριακά 2015).
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Τα βασικά υλικά του παστελιού, μέλι, ζάχαρη, φιστίκια και σησάμι, αναμειγνύονται στην κατσαρόλα (Μαγειρεύω Κυπριακά 2015).
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Το μείγμα του παστελιού, έτοιμο στην κατσαρόλα (Μαγειρεύω Κυπριακά 2015).
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Το μείγμα του παστελιού απλώνεται ομοιόμορφα σε δίσκο, με χρήση πλάστη (Μαγειρεύω Κυπριακά 2015).
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Παστελλάκι, απλωμένο σε δίσκο (Μαγειρεύω Κυπριακά 2015).
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Το κόψιμο του παστελλιού (Μαγειρεύω Κυπριακά 2015).
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Παστελλάκι φιστικιού, κομμένο σε μεγάλα κομμάτια (Μαγειρεύω Κυπριακά 2015).
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Κόψιμο του παστελιού σε μικρά κομμάτια, για σερβίρισμα (Μαγειρεύω Κυπριακά 2015).
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Παστελλάκι φιστικού (Μαγειρεύω Κυπριακά 2015).
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Παραδοσιακές Συνταγές
Αναρόκρεμα με μέλι και καρύδια
Επιδόρπιο των νεότερων χρόνων, βασισμένο στην κυπριακή εκδοχή του τυριού μυζήθρα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Διπλόπιττες με κορνιώτικο μέλι
"Κρατώντας το ρολό από τις δύο άκρες, το στρίβουμε. Στη συνέχεια τυλίγουμε τις δύο άκρες αντίστροφα σε σχήμα σαλιγκαριού και στο τέλος γυρίζουμε τον ένα σαλίγκαρο πάνω στον άλλο." (Θεογνωσία Ανδρέου…
Παραδοσιακές Συνταγές
Έψημα
Παχύρευστο σιρόπι-μέλι με μαύρο χρώμα και γλυκόξινη γεύση. Παρασκευάζεται από το μούστο των σταφυλιών με παρατεταμένο βράσιμο, χωρίς προηγούμενη ζύμωση, μέχρι να γίνει σκούρο και σιροπιαστό.…
Τρόφιμα
Κυπριακά Γλυκά
Τα περισσότερα γλυκά ή «γλυτζιστικά» όπως τα αποκαλούσαν οι Κύπριοι, αυτά που εμείς θεωρούμε μέχρι σήμερα παραδοσιακά, έλκουν την καταγωγή τους από την αρχαιότητα και από το Βυζάντιο, όπως μαρτυρούν…
Παραδοσιακές Συνταγές
Λουλλούθκια
Ριζοκαρπασίτικη εκδοχή μιας διαδεδομένης κυπριακής συνταγής για "τερτζελλούθκια" ή "κουλλουρούθκια με το μέλι". Τα τερτζελλούθκια ψήνονταν είτε σε τερατσόμελο (χαρουπόμελο), όπως και τα λουλλούθκια,…
Τρόφιμα
μέλι,το
Το μέλι για τους Κυπρίους της οθωμανικής και νεότερης περιόδου εθεωρείτο συστατικό γλυκών και όχι άλλων φαγητών. Η ιδέα αυτή απαντάται στο λαϊκό παραμύθι «Ο Ακίνητος». Το παραμύθι «Ο Ακίνητος»…
Παραδοσιακές Συνταγές
Μπισκοτάκια νηστίσιμα με μέλι και πορτοκάλι
Αγνές πρώτες ύλες, όπως χυμός και το ξύσμα πορτοκαλιού, καθώς και το μέλι, κάνουν τα νηστίσιμα αυτά μπισκότα ιδιαίτερα νόστμα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Ξεροτήανα
"Όταν ροδοκοκκινίσουν τα βγάζουμε με τρυπητή κουτάλα, για να στραγγίσει το λάδι. Τα βάζουμε σε πιατέλα και τους βάζουμε τη ζάχαρη. Μια άλλη προτίμηση είναι να τα βουτήξουμε μέσα στο μέλι ή στο έψημα…
Παραδοσιακές Συνταγές
Ξεροτήανα ταραχτά
Ριζοκαρπασίτικη συνταγή. Τα ταραχτά ξεροτήανα σερβίρονται με ζάχαρη ή μέλι, ενώ προαιρετικά προστίθενται και σταφιδάκια.
Παραδοσιακές Συνταγές
παστέλλιν χαρουπιού,το
Η παρασκευή παστελλιού από χαρούπια ήταν μια διαδικασία με πολλά στάδια και μακρά διάρκεια. Εξακολουθεί και σήμερα να εφαρμόζεται στο χωριό Ανώγυρα, το μοναδικό χωριό όπου συνεχίζει ακόμη να…
Τρόφιμα
πισ̆ί(δ)ες (πισί(δ)ες),οι
Οι πισ̆ίες σερβίρονταν με ζάχαρη, με μέλι ή με χαρουπόμελο. Ήταν ένα συνηθισμένο παρασκεύασμα από ζυμάρι που παρασκευαζόταν σε πολλές περιστάσεις. Παρασκευάζονταν ως δώρο προς τη λεχώνα μετά…
Παραδοσιακές Συνταγές
Τερτζιελλούθκια ή κουλλουρούθκια με το μέλι (τερατσόμελο)
Σε περιοχές, στις οποίες δεν υπήρχαν αμπελοκαλλιέργειες και συνεπώς δεν παραγόταν έψημα, τα τερτζιελλούθκια ψήνονταν συνήθως σε χαρουπόμελο.
Τρόφιμα
Χαρουπόμελο και παστέλι Ανώγυρας (γαστρονομικός χάρτης)
Αναφορές για το χαρουπόμελο υπάρχουν από παλαιοτάτων χρόνων. “Εκ τούτων δε (δηλ. των χαρουπιών) και εξ αυτών έτι των αγρίων εκβάλλουσιν εν τη νήσω το κεράτιον μέλι, κοινώς τερατσόμελον καλούμενο” (…