«Σταφύλι βέρικον«
Πηγή: Στάλω Λαζάρου
Ποικιλία σταφυλιού για επιτραπέζια χρήση.
Ονομασία - Προέλευση
Το βέρικον σταφύλιν είναι ροζακί σταφύλι με μεγάλες, τραγανές ρώγες (Κυπριανού - Χριστοδούλου 1969, 8).
Πρόκειται για ποικιλία σταφυλιού, το οποίο έχει ευμεγέθεις ρώγες. Είναι ακατάλληλο για οινοποιία (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα βέρικον,το, 249).
ΕΤΥΜ. < Bericci [οινοφόρα περιοχή κοντά στην Πάδουα, ανατ. της Βερόνας, απ’ όπου εισήχθη η ποικιλία του σταφυλιού αυτού στην Κύπρο, γύρω στα 1855] (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα βέρικον,το, 97) / λατ. verus, που σημαίνει αληθής (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα βέρικον,το, 88).
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Το βέρικον είναι ευγευστότατον και χρησιμοποιείται για επιτραπέζια χρήση.
Δεν φυτεύεται σε αμπελώνες, αλλά στις αυλές-κήπους των σπιτιών. Αναπτύσσεται πολύ και χρησιμοποιείται για τη δημιουργία σκιάς (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα βέρικον,το, 249).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Αναφορά στο βέρικο σταφύλι εντοπίζεται στο κυπριακό δημοτικό τραγούδι «Ἡ μάνα ἡ πελλοκαταρούσα»:
Πάνω στὴν τζεφαλὴν τ’ ἀτοῦ ἐφανερώθην κλῆμαν,
Κάμνει σταφύλιν βέρικον, κάμνει κρασίν μουσκάτον,
Ποὺ πίννουν μάνες τζαι μεθκυοῦν τζαι βρίζουν τὰ παιδκιὰ τους.
Μιὰ μάνα, μιὰ τρελλόμανα, μιὰ τρελλομεθυσμένη
ἤπιεν κρασίν τζαι ἐμέθυσεν τζαι ἔβριζεν τὸν γυιόν της,
Κυριακὴν ’ποὺ τὸ πρωίν νὰ τὸν ἰδῇ στὸν Ἅδην
(Καταγραφή Μάγδας Πασχαλίδου, καλοκαίρι 1937. Κιτρομηλίδου 1990, 52).
Σύμφωνα με πληροφορίες, που καταγράφει ο Ξενοφών Π. Φαρμακίδης (2003, 249), γύρω στα 1920 η τιμή του βέρικου στην αγορά ήταν 2-3 γρόσια η οκά.
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.
Κιτρομηλίδου Μ.Μ. (1990), Ακριτικά τραγούδια και παραλογές από την Κύπρο, Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.
Κυπριανού Χ.Σ. - Χριστοδούλου Μ. (1969), Λαογραφικόν Λεξικόν, Λευκωσία.
Πηγή φωτογραφίας:
«Σταφύλι βέρικον« (Στάλω Λαζάρου)
Στάλω Λαζάρου, Ήβη Μιχαήλ, Μαρία Τσαγγάρη / Πετρούλα Χατζηττοφή, Αργυρώ Ξενοφώντος
Βέρικο σταφύλι.
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Βέρικο σταφύλι, προς πώληση στην υπαίθρια αγορά του ΟΧΙ στη Λευκωσία.
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Τρόφιμα
βότρυς [σταφύλι] και οἶνος [κρασί]
Ήδη από την πρώιμη αρχαιότητα υπάρχουν ενδείξεις για την παραγωγή και την κατανάλωση κρασιού στην Κύπρο.
Τρόφιμα
Γλυκά από μούστο σταφυλιού
Αρχικά, τα προϊόντα αυτά αποτελούσαν την απαραίτητη ξηρή τροφή των γεωργών κατά τη διάρκεια της εργασίας. Αργότερα, καταναλώνονταν σαν επιδόρπιο ή κεραστικό αντί γλυκού.
Παραδοσιακές Συνταγές
Γλυκό σταφύλι
Παρασκευάζεται από την ποικιλία σουλτανίνα κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο, πριν ωριμάσουν εντελώς τα σταφύλια.
Παραδοσιακές Συνταγές
Έψημα
Παχύρευστο σιρόπι-μέλι με μαύρο χρώμα και γλυκόξινη γεύση. Παρασκευάζεται από το μούστο των σταφυλιών με παρατεταμένο βράσιμο, χωρίς προηγούμενη ζύμωση, μέχρι να γίνει σκούρο και σιροπιαστό.…
Παραδοσιακές Συνταγές
Πορτός με το έψημα
To έψημα παρασκευάζεται μετά από συνεχές βράσιμο του μούστου, δηλαδή του χυμού από σταφύλι. Στο σιρόπι αυτό βράζεται το σιτάρι, μέχρι το μείγμα να πήξει και να σχηματιστεί o πολτός.
Παραδοσιακές Συνταγές
Ππαλουζές
"Όταν γύρουμε λίγο ππαλουζέ σε ένα πιάτο και δούμε ότι δεν απλώνει σημαίνει ότι είναι έτοιμος. Τον βάλλουμε σε πιάτα βαθουλά η σε σινούθκια και του σπάζουμε λίγες κούννες του αμυγδάλου ή καρυδιού που…
Παραδοσιακές Συνταγές
σ̆ουσ̆ούκκος,ο
Ο σ̆ουσ̆ούκκος είναι από τα πιο γνωστά παραδοσιακά γλυκά της Κύπρου και θα τον συναντήσετε σε χωριά όπου παράγονται σταφύλια.
Παραδοσιακές Συνταγές
Σταφίθκια
"Βράζουμε το νερό, ρίχνουμε τη σόδα μέσα και λίγο λάδι για να γυαλίσει η σταφίδα. Όταν βράσει το νερό, ρίχνουμε τη σταφίδα μέσα..." (Μαρίνα Κοιλιάρη, Κυπερούντα)
Τρόφιμα
σταφύλι,το
Το σταφύλι καλλιεργείτο κυρίως στα ορεινά χωριά της Κύπρου, όπου η θερμοκρασία ήταν χαμηλή. Οι αμπελουργοί τρύγιζαν το σταφύλι που προοριζόταν για την παραγωγή κουμανταρίας και μοσχάτου το μήνα…
Παραδοσιακές Συνταγές
Τερτζιελλούθκια ή κουλλουρούθκια με το έψημα
"Παλιά εκάμναμεν κουλουράκια με το έψημα όταν ωριμάζαν τα σταφύλια. Επιάναμεν τα που το αμπέλι τζιαι εκάμναμεν τα έψημα. Δηλαδή τους μήνες Σεπτέμβρη έως το Νιόβρη, ακόμα τζιαι το Δεκέβρη ήταν η…
Τρόφιμα
τρόφιμα δεκάτης,τα
Δεκάτη (δεκατία) ήταν η πληρωμή στις Αρχές του ενός δεκάτου όλων των προϊόντων της γης που ένας γεωργός παρήγαγε τον χρόνο. Τέτοια προϊόντα ήταν το σιτάρι, το κριθάρι, τα σταφύλια, οι ελιές, το…
Παραδοσιακές Συνταγές
Χταπόδι με πορτοκάλι και λεμόνι, και ρύζι πιλάφι με ρόδι και σταφύλι
Το χταπόδι αποτελεί αγαπημένο μεζέ της κυπριακής κουζίνας. Στη σύγχρονη αυτή συνταγή παρασκευάζεται με ένα πρωτότυπο τρόπο, αφού συνδυάζεται με αρωματικά εσπεριδοειδή. Η παρουσία φρούτων δίνει…
Παραδοσιακές Συνταγές
Χυμοί φρούτων
Χρησιμοποιείται ο χυμός πορτοκαλιού, μανταρινιού, σταφυλιού ή άλλου φρούτου, μαζί με λίγη ζάχαρη. Η ζάχαρη που προστίθεται έχει σκοπό να διατηρήσει το άρωμα, το χρώμα και τη γεύση του χυμού.