«Ώριμοι καρποί ελιάς»
Πηγή: Wikimedia Commons, File:Aceitunas maduras. JPG, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/98/Aceitunas_maduras.JPG
Καρπός της ελιάς.
Ονομασία - Προέλευση
Η αδρούππα είναι ζαρωμένη, υπερώριμη ελιά (Academic Dictionaries and Encyclopedias, «δρούπα»).
Πρόκειται για ποικιλία ευμεγέθους καρπού ελιάς (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα αδρούππα,η, 245).
ΕΤΥΜ. Εικάζεται ότι η λέξη παράγεται από το αδρός, που σημαίνει ευμεγέθης (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα αδρούππα,η, 245).
Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, η συγκεκριμένη ονομασία προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη δρύππα [υπερώριμος], (λατινικά druppa) (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Αδρούππα, 22).
Ο Κωνσταντίνος Γ. Γιαγκουλλής σημειώνει πως η αδρούππα είναι καρπός με σκληρό πυρήνα, κυρίως για τις σ̆σ̆ιστές ελιές σε ξιδόλαδο και μτφρ. η μη παρθένα γυναίκα. Προέρχεται απο την αρχ. δρύππα (λατ. druppa, drupa) (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα αδρούππα - δρούππα - γρούπκια, δρούψ̆ια - τρούψ̆ια,η, 40).
Το δέντρο της ελιάς που παράγει τις αδρούππες λέγεται αποστολιτζή (η ανεμβολίαστη ελιά, δηλαδή) (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα αδρούππα,η, 245 και λήμμα αποστολιτζ̆ή,η, 247).
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Οι αδρούππες ελιές είναι μεγάλες, όπως οι ελιές του Βώλου, με παχιά σάρκα, αλλά όχι ιδιαίτερα εύγεστες. Δεν τις χρησιμοποιούν για να εξάγουν λάδι (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα αδρούππα,η, 245), αλλά μόνο για βρώση (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα δρούππα και γρούππα,η, 140).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
«Οι αποστολιτζ΄ιές ή καθεγρονιτζ΄ιές ελιές, που παράγουν τις αδρούππες, αποτελούν είδος ελαιόδεντρων μεταξύ ήμερης και άγριας ελιάς. Ο καρπός είναι πικρός αλλά εδώδιμος. Στην Κύπρο εντοπίζονται σε δύο περιοχές ελιές με αυτό το όνομα: στην Άλωνα της Πιτσιλιάς και στο χωριό Βρέτσια της επαρχίας Πάφου.
Αναφέρονται δύο λαϊκές παραδόσεις σχετικά με την ονομασία τους, προερχόμενες από το χωριό Βρέτσια της Πάφου: "Η τοπική παράδοση αναφέρει ότι φύτρωσαν από κουκούτσια ελιών που πέταξαν εκεί οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας κατά την πρώτη περιοδεία τους στην Κύπρο την άνοιξη του 45 μ.Χ., όταν σταμάτησαν στο μέρος εκείνο για να ξεκουραστούν και να φάνε καθ’ οδόν προς την Πάφο. Πρόκειται βέβαια για μεταγενέστερη παράδοση, η οποία προσπαθεί να συνδέσει τα δέντρα αυτά με τους δύο αποστόλους.
Πρέπει όμως να ληφθεί υπόψιν ότι ο όρος αποστόλικος-αποστόλιτζ΄οι σήμαινε στην Κύπρο και τους λινοβάμβακους (κρυπτοχριστιανούς), ίσως κατ’ επίδραση των αιρετικών αποστολικών της δυτικής Ευρώπης. Οι τελευταίοι συγκρούστηκαν με την Καθολική Εκκλησία γιατί υποστήριζαν κι ακολουθούσαν τη vita apostolica, δηλαδή την αγνή ζωή του αρχέγονου Χριστιανού.
Η παρουσία ελιών αποστολικών κοντά στο λινοβαμβακικό χωριό Βρέτσια, δυνατόν ν’ αναφέρεται βασικά στον λινοβαμβακικό χαρακτήρα της περιοχής, απ’ όπου επεκτάθηκε, και παρέμεινε στις ελιές"» (Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 2, λήμμα αποστολιτζ΄ιές ελιές, 254).
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.
Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Παυλίδης Α. (επιμ.) (1985), Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 2, Φιλόκυπρος, Λευκωσία.
Διαδικτυακή πηγή:
Academic Dictionaries and Encyclopedias, «δρούπα», http://greek_greek.enacademic.com/39829/δρούπα.
Πηγή φωτογραφίας:
«Ώριμοι καρποί ελιάς» (Wikimedia Commons, File:Aceitunas maduras. JPG, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/98/Aceitunas_maduras.JPG)
Τόνια Ιωακείμ, Στάλω Λαζάρου, Κυριακή Παντελή / Πετρούλα Χατζηττοφή, Αργυρώ Ξενοφώντος
Ελαιώνας στο Πολιτικό.
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Ώριμες, μαύρες ελιές.
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Ώριμες, μαύρες ελιές.
Πηγή: Στάλω Λαζάρου.
Τεχνικές Παραγωγής
Διαδικασία καλλιέργειας και συγκομιδής ελαιόδεντρων
Απόσπασμα από μελέτη της κ. Ηγουμενίδου 'The role of olive tree and olive oil in the traditional life of Cyprus', η οποία επισυνάπτεται σε σχετικό λήμμα. Στην παραδοσιακή κοινωνία της Κύπρου,…
Τρόφιμα
ελιά,η
Η συλλογή του καρπού της ελιάς γινόταν συνήθως σε δύο περιόδους ανάλογα με το είδος των ελιών που παρασκεύαζαν. Στα τέλη Αυγούστου ή στις αρχές Σεπτεμβρίου, όταν οι ελιές ήταν ακόμα πράσινες,…
Τρόφιμα
ελιές κουμνιαστές,οι
Οι κουμνιαστές ελιές γίνονταν με ώριμες μαύρες ελιές. Οι Κύπριες έπλεναν με νερό τις ελιές, τις άφηναν σε άλμη για 3-4 ημέρες και τις διατηρούσαν σε δοχείο με αλάτι.
Παραδοσιακές Συνταγές
ελιές μαύρες,οι
"... τις αλατίζουμε και τις αφήνουμε στη λεκάνη. Τις ανακατεύουμε μέχρι να λιώσει το αλάτι και είναι έτοιμες" (Προφ. μαρτυρία: Παναγιώτα Χαραλάμπους, 50 ετών, Κυπερούντα - Λεμεσός, στις Κουρρή και…
Τρόφιμα
ελιές ξιδάτες,οι
Για τη παρασκευή των ξιδάτων ελιών, οι γυναίκες έσχιζαν με λεπίδα τη σάρκα των ελιών και τις ξεπίκριζαν σε νερό για 6 ημέρες. Στη συνέχεια, τις στράγγιζαν και τις έβαζαν σε δοχείο με άλμη για 20…
Παραδοσιακές Συνταγές
ελιές ξιδάτες,οι
"Κλείνουμε το δοχείο και τις αφήνουμε 40 μέρες, αλλά τις ανακατεύουμε καθημερινά. Μετά από 40 ημέρες, αν οι ελιές έχουν πολύ νερό, το αδειάζουμε. Προσθέτουμε το ελαιόλαδο και το ξίδι" (Προφ. μαρτυρία…
Παραδοσιακές Συνταγές
ελιές πράσινες τσακκιστές,οι
"Σπάζουμε τις ελιές. Τις ρίχνουμε σε ένα δοχείο με νερό. Βάζουμε το νερό, το αλάτι, το λεμόνι και φτιάχνουμε ένα μείγμα. Βάζουμε τις ελιές σε μπουκάλες και γεμίζουμε με το μείγμα που ετοιμάσαμε" (…
Τρόφιμα
ελιές τσακκιστές,οι
Πράσινες ελιές που για την παρασκευή τους τις χτυπούσαν (τις τσάκκιζαν) με πέτρα.
Χώροι Παραγωγής
Ελιόμυλοι (Καραβάς)
Ένα από τα κυριότερα προϊόντα του Καραβά ήταν οι ελιές. Κάθε τσιφλικάς είχε στο σπίτι του ενα ελιόμυλο. Συνολικά υπήρχαν στον Καραβά περίπου 37 ελιόμυλοι. Σήμερα έχουν αντικατασταθεί από δύο…
Τρόφιμα
Ελιόπιττα ή ελιωτή
Οι ελιόπιττες είναι ορεκτικώτατες και ευγευστότατες, διότι με τη θερμότητα εκχύνεται μέσα σε αυτές το λάδι από τις ελιές. Φαρμακίδου ΞΠ (2003, σελ. 302)
Παραδοσιακές Συνταγές
Ελιόπιττες ή ελιωτές
Συχνά οι ελιόπιττες έχουν τη μορφή μικρής στρογγυλής πίτας και περιέχουν ολόκληρες ελιές. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να είναι ζυμωμένες με κομμάτια ελιών, κρεμμύδι και κόλιανδρο/δυόσμο, ή να είναι…
Τρόφιμα
Κυπριακή επιτραπέζια ελιά
Η Κυπριακή επιτραπέζια ελιά παράγεται από την επεξεργασία των καρπών της ντόπιας κυπριακής ποικιλίας που καλλιεργείται σε όλο το νησί.
Τρόφιμα
Σιτάρι, Ελιά και Αμπέλι (μελέτη)
Επισυνάπτεται μελέτη της Ε. Ηγουμενίδου με τίτλο: Μάνα Γη. Γεωργικά έθιμα στην Κύπρο σχετικά με το σιτάρι, την ελιά και το αμπέλι
Τεχνικές Παραγωγής
Τρόποι παρασκευής ελιών
Υπάρχουν πολλοί τρόποι παρασκευής των ελιών και κάποιοι είναι παρόμοιοι με εκείνους της αρχαιότητας: μαύρη του βαρελιού ή του κουμνιού (πήλινου δοχείου), η κολυμπάτη σε αλάρμη (αλατόνερο), η…