«Ξιδάτες ελιές»
Πηγή: Στάλω Λαζάρου
Για τη παρασκευή των ξιδάτων ελιών, οι γυναίκες έσχιζαν με λεπίδα τη σάρκα των ελιών και τις ξεπίκριζαν σε νερό για 6 ημέρες. Στη συνέχεια, τις στράγγιζαν και τις έβαζαν σε δοχείο με άλμη για 20 ημέρες.
Ονομασία - Προέλευση
Πρόκειται για ελιές που διατηρούνταν σε ξίδι.
Ονομάζονταν ξιδάτες επειδή διατηρούνταν σε ξίδι.
Για τη παρασκευή των ξιδάτων ελιών, οι γυναίκες έσχιζαν με λεπίδα τη σάρκα των ελιών και τις ξεπίκριζαν σε νερό για 6 ημέρες. Στη συνέχεια, τις στράγγιζαν και τις έβαζαν σε δοχείο με άλμη για 20 ημέρες. Τις διατηρούσαν σε ξίδι και άλμη (Υπουργείο Γεωργίας 2010, 7).
** Για τη συνταγή των ξιδάτων ελιών, βλ. ελιές ξιδάτες,οι στην κατηγορία Παραδοσιακές Συνταγές.
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Οι ελιές ήταν το συνηθέστερο προσφάγι των αγροτών, ενώ πάντοτε συνόδευαν τα όσπρια. Ακόμη, καταναλώνονταν σε περιόδους νηστείας (Χατζηκώστας 1995, 151).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Οι ελιές συλλέγονταν στα τέλη Οκτώβρη (Υπουργείο Γεωργίας 2010, 7).
** Για την ελιά γενικά, βλ. το λήμμα ελιά,η στην κατηγορία Τρόφιμα. Για διάφορες άλλες παραλλαγές διατήρησης και κατανάλωσης ελιών, βλ. στην κατηγορία Τρόφιμα τα λήμματα: ελιές τσακκιστές,οι και ελιές κουμνιαστές,οι. Επίσης, στην κατηγορία Παραδοσιακές Συνταγές, βλ. τα λήμματα: ελιές πράσινες τσακκιστές,οι και ελιές μαύρες,οι.
Υπουργείο Γεωργίας Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2010), Διατήρηση ελιών και παρασκευάσματα από ελιές, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.
Χατζηκώστας Λ. (1995), «Η ελιά στο χωριό μου την εποχή του μεσοπολέμου», Λαογραφική Κύπρος 25,45, 149-154.
Πηγή φωτογραφίας:
«Ξιδάτες ελιές» (Στάλω Λαζάρου)
Δήμητρα Δημητρίου, Πετρούλα Χατζηττοφή, Αργυρώ Ξενοφώντος
Παραδοσιακές Συνταγές
αμπελοπούλ(λ)ια ξιδάτα,τα
Αγαπημένο έδεσμα του παρελθόντος. Σερβίρονταν συνήθως ξιδάτα ή βραστά.** Τα αμπελοπούλια είναι αυστηρά προστατευόμενο είδος άγριων πτηνών στην Κύπρο.Η θανάτωση/το κυνήγι και η κατοχή/κατανάλωσή τους…
Τρόφιμα
ελιά,η
Η συλλογή του καρπού της ελιάς γινόταν συνήθως σε δύο περιόδους ανάλογα με το είδος των ελιών που παρασκεύαζαν. Στα τέλη Αυγούστου ή στις αρχές Σεπτεμβρίου, όταν οι ελιές ήταν ακόμα πράσινες,…
Τρόφιμα
ελιές κουμνιαστές,οι
Οι κουμνιαστές ελιές γίνονταν με ώριμες μαύρες ελιές. Οι Κύπριες έπλεναν με νερό τις ελιές, τις άφηναν σε άλμη για 3-4 ημέρες και τις διατηρούσαν σε δοχείο με αλάτι.
Παραδοσιακές Συνταγές
ελιές μαύρες,οι
"... τις αλατίζουμε και τις αφήνουμε στη λεκάνη. Τις ανακατεύουμε μέχρι να λιώσει το αλάτι και είναι έτοιμες" (Προφ. μαρτυρία: Παναγιώτα Χαραλάμπους, 50 ετών, Κυπερούντα - Λεμεσός, στις Κουρρή και…
Παραδοσιακές Συνταγές
ελιές πράσινες τσακκιστές,οι
"Σπάζουμε τις ελιές. Τις ρίχνουμε σε ένα δοχείο με νερό. Βάζουμε το νερό, το αλάτι, το λεμόνι και φτιάχνουμε ένα μείγμα. Βάζουμε τις ελιές σε μπουκάλες και γεμίζουμε με το μείγμα που ετοιμάσαμε" (…
Παραδοσιακές Συνταγές
Καππάρι κουτρούβι ξιδάτο
Το έδεσμα αυτό είναι δημοφιλές ορεκτικό ή συνοδευτικό άλλων πιάτων στο κυπριακό τραπέζι.
Τρόφιμα
Κυπριακή επιτραπέζια ελιά
Η Κυπριακή επιτραπέζια ελιά παράγεται από την επεξεργασία των καρπών της ντόπιας κυπριακής ποικιλίας που καλλιεργείται σε όλο το νησί.
Παραδοσιακές Συνταγές
Λαγός ξιδάτος
Το κρέας του λαγού βράζεται, και στη συνέχεια τοποθετείται σε ξίδι για να διατηρηθεί.
Παραδοσιακές Συνταγές
Μανιτάρια ξιδάτα
Τα μανιτάρια, όπως και διάφορα άλλα χόρτα και λαχανικά, διατηρούνται σε ξίδι και σερβίρονται στο κυπριακό τραπέζι ως ορεκτικά ή συνοδευτικά άλλων πιάτων.
Παραδοσιακές Συνταγές
Πιπέρια ξιδάτα
"Πλένουμε τα πιπέρια και τα βάζουμε σε ένα μπουκάλι. Σ’ ένα δοχείο βάζουμε 2/3 ξίδι, 1/3 νερό και αλάτι αναλόγως των πιπεριών που έχουμε." (Κυπερούντα)
Παραδοσιακές Συνταγές
Πίτσα παραδοσιακή, κλειστή
Ένα αγαπημένο φαγητό μικρών και μεγάλων αποδίδεται "κυπριακά", με χρήση ντόπιων υλικών της παραδοσιακής κουζίνας.
Παραδοσιακές Συνταγές
Τριμιθιές ξιδάτες
"... τις βράζουμε και τις αφήνουμε να κρυώσουν. Τις βάζουμε σε μία μπουκάλα με ξίδι, νερό και αλάτι." (Παναγιώτα Μικκελή, Κυπερούντα)
Τεχνικές Παραγωγής
Τρόποι παρασκευής ελιών
Υπάρχουν πολλοί τρόποι παρασκευής των ελιών και κάποιοι είναι παρόμοιοι με εκείνους της αρχαιότητας: μαύρη του βαρελιού ή του κουμνιού (πήλινου δοχείου), η κολυμπάτη σε αλάρμη (αλατόνερο), η…
Παραδοσιακές Συνταγές
Φασολάκι ξιδάτο
"Καθαρίζουμε και πλένουμε το φασολάκι. Το κόβουμε στην μέση και το βάζουμε στο ξίδι." (Κυπερούντα)