«Κυπριακή αγριελιά»
Πηγή: Στάλω Λαζάρου
Το λάδι του καρπού των αυτοφυών ελαιόδενδρων.
Ονομασία - Προέλευση
αγριοέλαιο, λάδι άγριας ελιάς
Η αγριελιά (οικογένεια Olea Europeae L.) είναι δέντρο ιθαγενές στην Κύπρο το οποίο συναντάται ακόμα αυτοφυές σε πολλές περιοχές (Χατζηκυριάκου 2011, 230).
έκθλιψη καρπών, παραλαβή ελαίου με νερό
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Στα χωριά της Κερύνειας, της Αμμοχώστου και της Καρπασίας χρησιμοποιούσαν παλιότερα το αρκόλαον, δηλαδή το ελαιόλαδο που παραλάμβαναν από αγριελιές. Στις περιοχές αυτές, οι φτωχοί χωρικοί συνέλεγαν τους καρπούς των αγριελιών για το λάδι τους. Παρά την πικρή του γεύση, το αρκόλαο χρησιμοποιούνταν αναμεμειγμένο με ελαιόλαδο, ή ακόμα και αυτούσιο στο τηγάνισμα (Προφ. μαρτυρία: Νάσα Παταπίου, Ριζοκάρπασο - Αμμόχωστος).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
Στη βόρεια Κύπρο η καλλιέργεια ελαιόδεντρων ήταν περιορισμένη. Το λάδι των αγριελιών, το αρκόλαον, το χρησιμοποιούσαν οι νοικοκυρές του Ριζοκάρπασου για να τηγανίζουν - κυρίως τις πισ̆ίες, οι οποίες γινόντουσαν έτσι ιδιαίτερα μαλακές (Προφ. μαρτυρία: Νάσα Παταπιού, Ριζοκάρπασο - Ριζοκάρπασο).
Χατζηκυριάκου Ν. Γ. (2011), Αρωματικά και αρτυματικά φυτά στην Κύπρο. Από την Αρχαιότητα μέχρι Σήμερα, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, Λευκωσία.
Προφ. μαρτυρία:
Νάσα Παταπίου, Ριζοκάρπασο - Αμμόχωστος. Καταγραφή: 2010.
Πηγή φωτογραφίας:
«Κυπριακή αγριελιά» (Στάλω Λαζάρου)
Αντωνία Ματάλα, Αργυρώ Ξενοφώντος
Τρόφιμα
αρκόπρασον,το
Το αγριόπρασο μαγειρεύεται μαζί με τον βολβό του. Το χρησιμοποιούν ως τηγάνιση σε διάφορα είδη μαγειρέματος, τρώγεται βραστό με λαδολέμονο ή το προσθέτουν σε όσπρια. Τρώγεται επίσης φρέσκο μαζί με…
Τρόφιμα
αρκοσελλενού(δ)ιν,το
Άγριο, εδώδιμο σέλινο, μικρού μεγέθους. Καταναλώνονται τα φύλλα και οι τρυφεροί βλαστοί του, βραστά, τηγανιτά ή σε σούπες και σάλτσες.
Τρόφιμα
αρκοσταφί(δ)α,η
Είδος άγριου χόρτου, που περιλαμβάνεται στα φαρμακευτικά φυτά της Κύπρου. Ανθίζει από τον Ιούλη μέχρι τον Οκτώβρη σε ξηρές βουνοπλαγιές, παρά τους δρόμους στον Αγρό, Γερατζιές, Πεδουλά και Λεύκαρα.
Τρόφιμα
ελαιόλαδο,το
Στα χωριά της Πάφου και του Ριζοκαρπάσου η παραγωγή ελαιολάδου ήταν μικρή και οι νοικοκυρές χρησιμοποιούσαν το ελαιόλαδο για να αρωματίζουν τις σαλάτες και τα ζαρζαβατικά τους, ενώ στο τηγάνισμα…
Τρόφιμα
ελιά,η
Η συλλογή του καρπού της ελιάς γινόταν συνήθως σε δύο περιόδους ανάλογα με το είδος των ελιών που παρασκεύαζαν. Στα τέλη Αυγούστου ή στις αρχές Σεπτεμβρίου, όταν οι ελιές ήταν ακόμα πράσινες,…
Τρόφιμα
ελιές κουμνιαστές,οι
Οι κουμνιαστές ελιές γίνονταν με ώριμες μαύρες ελιές. Οι Κύπριες έπλεναν με νερό τις ελιές, τις άφηναν σε άλμη για 3-4 ημέρες και τις διατηρούσαν σε δοχείο με αλάτι.
Παραδοσιακές Συνταγές
ελιές μαύρες,οι
"... τις αλατίζουμε και τις αφήνουμε στη λεκάνη. Τις ανακατεύουμε μέχρι να λιώσει το αλάτι και είναι έτοιμες" (Προφ. μαρτυρία: Παναγιώτα Χαραλάμπους, 50 ετών, Κυπερούντα - Λεμεσός, στις Κουρρή και…
Τρόφιμα
ελιές ξιδάτες,οι
Για τη παρασκευή των ξιδάτων ελιών, οι γυναίκες έσχιζαν με λεπίδα τη σάρκα των ελιών και τις ξεπίκριζαν σε νερό για 6 ημέρες. Στη συνέχεια, τις στράγγιζαν και τις έβαζαν σε δοχείο με άλμη για 20…
Παραδοσιακές Συνταγές
ελιές ξιδάτες,οι
"Κλείνουμε το δοχείο και τις αφήνουμε 40 μέρες, αλλά τις ανακατεύουμε καθημερινά. Μετά από 40 ημέρες, αν οι ελιές έχουν πολύ νερό, το αδειάζουμε. Προσθέτουμε το ελαιόλαδο και το ξίδι" (Προφ. μαρτυρία…
Παραδοσιακές Συνταγές
ελιές πράσινες τσακκιστές,οι
"Σπάζουμε τις ελιές. Τις ρίχνουμε σε ένα δοχείο με νερό. Βάζουμε το νερό, το αλάτι, το λεμόνι και φτιάχνουμε ένα μείγμα. Βάζουμε τις ελιές σε μπουκάλες και γεμίζουμε με το μείγμα που ετοιμάσαμε" (…
Τρόφιμα
ελιές τσακκιστές,οι
Πράσινες ελιές που για την παρασκευή τους τις χτυπούσαν (τις τσάκκιζαν) με πέτρα.
Χώροι Παραγωγής
Ελιόμυλοι (Καραβάς)
Ένα από τα κυριότερα προϊόντα του Καραβά ήταν οι ελιές. Κάθε τσιφλικάς είχε στο σπίτι του ενα ελιόμυλο. Συνολικά υπήρχαν στον Καραβά περίπου 37 ελιόμυλοι. Σήμερα έχουν αντικατασταθεί από δύο…
Τρόφιμα
Ελιόπιττα ή ελιωτή
Οι ελιόπιττες είναι ορεκτικώτατες και ευγευστότατες, διότι με τη θερμότητα εκχύνεται μέσα σε αυτές το λάδι από τις ελιές. Φαρμακίδου ΞΠ (2003, σελ. 302)
Παραδοσιακές Συνταγές
Ελιόπιττες ή ελιωτές
Συχνά οι ελιόπιττες έχουν τη μορφή μικρής στρογγυλής πίτας και περιέχουν ολόκληρες ελιές. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να είναι ζυμωμένες με κομμάτια ελιών, κρεμμύδι και κόλιανδρο/δυόσμο, ή να είναι…
Τρόφιμα
Κυπριακή επιτραπέζια ελιά
Η Κυπριακή επιτραπέζια ελιά παράγεται από την επεξεργασία των καρπών της ντόπιας κυπριακής ποικιλίας που καλλιεργείται σε όλο το νησί.
Παραδοσιακές Συνταγές
Λαδόπιττα ή πίττα τυλιχτή
Η συνταγή προέρχεται από τον Άγιο Αμβρόσιο Κερύνειας, όπου φτιαχνόταν ολόχρονα και αποκλειστικά με ελαιόλαδο τοπικής παραγωγής.
Τεχνικές Παραγωγής
παραγωγή λαδιού,η
"Οι ελαιώνες αποδίδουσι αρκετή ποσότητα ελαίου ώστε όταν ευτυχήσουν κυβερνάται ο τόπος ως τρεις χρόνους και ενίοτε δίδεται και έξω από τον τόπο" (Αρχιμανδρίτης Κυπριανός 1788).
Τρόφιμα
Σιτάρι, Ελιά και Αμπέλι (μελέτη)
Επισυνάπτεται μελέτη της Ε. Ηγουμενίδου με τίτλο: Μάνα Γη. Γεωργικά έθιμα στην Κύπρο σχετικά με το σιτάρι, την ελιά και το αμπέλι
Τεχνικές Παραγωγής
Τρόποι παρασκευής ελιών
Υπάρχουν πολλοί τρόποι παρασκευής των ελιών και κάποιοι είναι παρόμοιοι με εκείνους της αρχαιότητας: μαύρη του βαρελιού ή του κουμνιού (πήλινου δοχείου), η κολυμπάτη σε αλάρμη (αλατόνερο), η…