«Γαλακτομπούρεκο»
Πηγή: Badseed, https://en.wikipedia.org/wiki/Galaktoboureko#/media/File:Galaktoboureko.jpg
Αγαπημένο σιροπιαστό γλυκό ταψιού, με φύλλα μπακλαβά και κρέμα στο κέντρο. Απαντάται επίσης και σε άλλες κουζίνες της Ανατολικής Μεσογείου, απ' όπου και υιοθετήθηκε στην Κύπρο στα νεότερα χρόνια.
Ονομασία - Συνταγή
γαλακτομπούρεκο
Για την κρέμα:
1 λίτρο φρέσκο γάλα
1 φλιτζάνι τσαγιού σιμιγδάλι ψιλό
5 αβγά
1½ φλιτζάνι τσαγιού ζάχαρη
2 κουτάκια βανίλια σε σκόνη
1 κουτάλι σούπας παγωμένο αγελαδινό βούτυρο
Για τα φύλλα:
500 γρ. φύλλα κρούστας λεπτά (για ζαχαροπλαστική)
1 φλιτζάνι τσαγιού λιωμένο βούτυρο για το άλειμμα
Για το σιρόπι:
500 γραμμάρια ζάχαρη
300 χιλιοστόλιτρα (ml) νερό
χυμός από ½ λεμόνι
1 ξυλάκι κανέλας
Για το σιρόπι:
Βάζουμε όλα τα υλικά σε μια κατσαρόλα και βράζουμε για 12΄-15΄ (αρχίζουμε να μετράμε τον χρόνο από τη στιγμή που θα πάρουν βράση).
Κατεβάζουμε την κατσαρόλα από τη φωτιά, περνάμε το σιρόπι από σουρωτήρι και το αφήνουμε να κρυώσει εντελώς.
Για την κρέμα:
Ζεσταίνουμε το γάλα σε μια κατσαρόλα, σε μέτρια φωτιά, προσέχοντας να μην κάψει και αφρίσει.
Προσθέτουμε πασπαλιστά (σιγά-σιγά και γύρω-γύρω στην επιφάνεια) το σιμιγδάλι, ανακατεύοντας με σύρμα για να μην κολλήσει το μείγμα μας.
Σιγοβράζουμε το μείγμα για περίπου 5΄, ανακατεύοντας διαρκώς μέχρι να πήξει. Κατεβάζουμε από τη φωτιά.
Σε ένα μεγάλο μπολ χτυπάμε με το μίξερ τα αβγά με τη ζάχαρη και τη βανίλια, μέχρι να φτιάξουμε ένα ανοιχτόχρωμο και αφράτο μείγμα.
Προσθέτουμε το πηχτό μείγμα γάλακτος-σιμιγδαλιού και ανακατεύουμε καλά, μέχρι να σχηματιστεί ένα ενιαίο και πυκνό μείγμα κρέμας.
Καρφώνουμε σε ένα πιρούνι το παγωμένο βούτυρο και αλείφουμε την επιφάνεια της ζεστής κρέμας. Το βούτυρο θα λιώσει αργά σχηματίζοντας μια προστατευτική λιπαρή στρώση στην κρέμα, ώστε να μη σχηματιστεί πέτσα.
Σκεπάζουμε το μπολ με διάφανη μεμβράνη και το αφήνουμε στην άκρη, μέχρι να κρυώσει λίγο η κρέμα.
Παρασκευή του γαλακτομπούρεκου:
Αλείφουμε ένα ορθογώνιο και βαθύ ταψί με λίγο από το λιωμένο βούτυρο και στρώνουμε εκεί τα μισά φύλλα, βουτυρωμένα καλά ένα-ένα.
Αφήνουμε τις άκρες των φύλλων να εξέχουν από τα χείλη του ταψιού.
Προθερμαίνουμε τον φούρνο σε μέτρια θερμοκρασία.
Ανακατεύουμε την κρέμα με σύρμα, για να διαλυθούν τυχόν κόμποι και να γίνει λεία, και την αδειάζουμε στο ταψί, στα βουτυρωμένα φύλλα.
Ισιώνουμε την επιφάνεια της κρέμας με μια σπάτουλα.
Γυρίζουμε προς τα μέσα τις άκρες των φύλλων που εξέχουν, σκεπάζοντας την περιφέρεια της κρέμας.
Κόβουμε τα υπόλοιπα φύλλα στις διαστάσεις του ταψιού, τα βουτυρώνουμε και αυτά ένα-ένα και σκεπάζουμε την κρέμα.
Αλείφουμε με βούτυρο την επιφάνεια του γλυκού και το κόβουμε προσεκτικά σε καρεδάκια (ρόμβους). Το ψήνουμε για 1 ώρα περίπου, μέχρι να ροδίσουν τα φύλλα.
Βγάζουμε το γαλακτομπούρεκο από τον φούρνο και, όσο είναι καυτό, το περιχύνουμε με το κρύο σιρόπι (Μαρτυρία: Μύρια Αντωνίου, στο Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής 2014, Μαγειρεύω Κυπριακά 2013-2014, αδημοσίευτα στοιχεία).
βράσιμο
ψήσιμο σε φούρνο
Σερβίρουμε το γαλακτομπούρεκο χλιαρό ή κρύο (Μαρτυρία: Μύρια Αντωνίου, στο Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής 2014, Μαγειρεύω Κυπριακά 2013-2014, αδημοσίευτα στοιχεία).
Παλαιότερα για τη παρασκευή των γαλατοπούρεκκων οι νοικοκυρές άνοιγαν φύλλα από ζυμάρι, τα άλειφαν με τσίππα γάλακτος (κρέμα, βούτυρο γάλακτος), τοποθετούσαν τα μισά στο ταψί και άπλωναν πάνω κρέμα από γάλα και αβγά. Τη σκέπαζαν με τα υπόλοιπα φύλλα. Το γαλατοπούρεκκον ψηνόταν στον φούρνο και σερβιριζόταν με σιρόπι (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003).
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συνηθιζόταν τις μέρες που δεν νήστευαν, και την εβδομάδα της Τυροφάγου (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
** Για το γαλατοπούρεκκον, βλ. και το αντίστοιχο λήμμα στην κατηγορία Τρόφιμα.
Κυπρή Θ. - Πρωτοπαπά Κ. Α. (2003), Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου. Η χρήση και η σημασία τους στην εθιμική ζωή, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧVIII, Λευκωσία.
Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής (2014), Μαγειρεύω Κυπριακά 2013-2014, Χατζηττοφή Π. (επιμ.) (αδημοσίευτα στοιχεία).
Πηγή φωτογραφίας:
«Γαλακτομπούρεκο» (Badseed, https://en.wikipedia.org/wiki/Galaktoboureko#/media/File:Galaktoboureko.jpg)
Πετρούλα Χατζηττοφή, Αργυρώ Ξενοφώντος
Γαλακτομπούρεκο (Μαγειρεύω Κυπριακά 2013).
Πηγή: Σταλω Λαζάρου.
Τρόφιμα
ἄμης,ο
Επιδόρπιο της αρχαίας Κύπρου, το όνομα του οποίου σώζεται σε γραπτές πηγές της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου. Ερμηνεύεται ως γαλατόπιτα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Αναρόκρεμα με χαρουπόμελο
Επιδόρπιο βασισμένο σε μια σύγχρονη συνταγή, που διασκευάζει κλασικές εκδοχές της κρέμας με μυζήθρα ενισχύοντας το τοπικό στοιχείο μέσα από τη χρήση του χαρουπόμελου.
Παραδοσιακές Συνταγές
Αναρόπιττα
Γλυκιά πίτα με γέμιση από μυζήθρα. Σε ορισμένες παραλλαγές περιχύνεται με σιρόπι.
Τρόφιμα
γαλακτοκομικά προϊόντα,τα
"Τα γενόμενα παρά του γάλακτος των προβάτων και αιγών": Αναφορά του Αρχιμ. Κυπριανού (1788) στα είδη των γαλακτοκομικών προϊόντων που παράγονταν και καταναλώνονταν τον 18ο αιώνα.
Τρόφιμα
γαλατοπούρεκκον,το
Σιροπιαστό γλυκό με κρέμα από γάλα και αβγά. Συνηθιζόταν την εβδομάδα της Τυροφάγου.
Παραδοσιακές Συνταγές
Γερούθκια (γλυκόν του τηανιού)
Τα μικρά κομμάτια τηγανητής ζύμης σερβίρονται με χαρουπόμελο. Η συνταγή προέρχεται από την κατεχόμενη Βαρίσια της περιοχής Μόρφου (επαρχία Λευκωσίας).
Τρόφιμα
γλυτζ̆ιστά (γλυτζιστά),τα
Γλυκιές πίτες με αμύγδαλα και κανέλα, μερικές φορές παραγεμισμένες με αμύγδαλα, κανέλα, ροδόσταγμα και ζάχαρη.
Παραδοσιακές Συνταγές
Γλυτζιστά τζοιλανιώτικα
Το γλυκό αυτό φτιαχνόταν παλαιότερα σε αρραβώνες, αλλά και κατά τις Απόκριες. Εξακολουθεί να παρασκευάζεται μέχρι και σήμερα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κατεΐφι
Δημοφιλές επιδόρπιο ανατολίτικης προέλευσης, που ενσωματώθηκε στην κυπριακή κουζίνα. Η συνταγή προέρχεται από τη Λεμεσό.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κατεΐφι με τυρί και σιρόπι
Παραλλαγή του γνωστού κανταϊφιού, στην οποία το φύλλο τοποθετείται στο ταψί σε δύο στρώσεις, ενώ στο ενδιάμεσο παρεμβάλλεται τυρί. Το κυπριακό στοιχείο της συνταγής εντοπίζεται στη χρήση της αναρής (…
Παραδοσιακές Συνταγές
καττιμέριν τυλιχτό,το
Σιροπιαστό επιδόρπιο. Η ζύμη αλείφεται πρώτα με λάδι και μείγμα από κανέλα, αμύγδαλα και ζάχαρη και, στη συνέχεια, τυλίγεται σε ρολό, στρίβεται και τοποθετείται στο ταψί κυκλικά, παίρνοντας το…
Παραδοσιακές Συνταγές
καττιμέριν,το
"Πιάνω το φύλλο 'πού τη μια πλευρά τζ̆αι φέρνω το στην άλλη πλευρά, έτσι ώστε να γίνει μια τετράγωνη πιττούλα. Βάλλω το τηγάνι πάνω στο γκάζι με λίγο φυστικέλαιο. Όταν βράσει, ρίχνω το μέσα μια 'πού…
Παραδοσιακές Συνταγές
Κέικ βανίλιας και σοκολάτας
Οικογενειακή συνταγή για ένα ευρωπαϊκού τύπου γλυκό, το οποίο συνόδευε ως κέρασμα τον απογευματινό καφέ. Προέρχεται από την Αμμόχωστο του 20ού αιώνα, και εξακολουθεί να φτιάχνεται μέχρι σήμερα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κέικ γεωγραφίας
Επιδόρπιο του ευρωπαϊκού χώρου, που υιοθετήθηκε ευρέως από την νεότερη κυπριακή κουζίνα. Το κέικ γεωγραφίας αποτελούσε το κατεξοχήν γλυκό που έφτιαχναν κατά το πρόσφατο παρελθόν σε διάφορα μέρη του…
Παραδοσιακές Συνταγές
Κολλυφόζουμο
Μπορεί να έχουμε συνδέσει το κολλυφόζουμο με τη φτώχεια, ο ασουρές όμως είναι μια νόστιμη και λεπτή κρέμα με τελετουργικό χαρακτήρα και με φίνα γεύση. Φτιάχνεται με την προσθήκη νισεστέ στο ζουμί…
Παραδοσιακές Συνταγές
Κοτζιάκαρες ή νεκατωτά
Οι κυπριακές τηγανίτες εμφανίζονται σε διάφορες παραλλαγές. Γνωστά είναι τα ξεροτήανα και οι λουκουμάδες, ενώ οι κοτζιάκαρες ή τα νεκατωτά αποτελούν άλλη μια εκδοχή του είδους.
Παραδοσιακές Συνταγές
Κρέμα με γάλα της κατσίκας
Η διεθνώς γνωστή κρέμα ζαχαροπλαστικής (patisserie), με βασικά συστατικά το γάλα, τη ζάχαρη και τα αυγά, προσαρμόζεται στην κυπριακή κουζίνα με τη χρήση του κατσικίσιου γάλακτος.
Τρόφιμα
Κυπριακά Γλυκά
Τα περισσότερα γλυκά ή «γλυτζιστικά» όπως τα αποκαλούσαν οι Κύπριοι, αυτά που εμείς θεωρούμε μέχρι σήμερα παραδοσιακά, έλκουν την καταγωγή τους από την αρχαιότητα και από το Βυζάντιο, όπως μαρτυρούν…
Παραδοσιακές Συνταγές
λοκμάδες,οι
"Κόβουμε τους λουκουμάδες με ένα μικρό κουταλάκι και τους ρίχνουμε στο καυτό λάδι. Αφού ροδοκοκκινίσουν, τους βάζουμε να στραγγίσουν σε ένα τρυπητό και τους ρίχνουμε στο κρύο σιρόπι" (Προφ.…
Παραδοσιακές Συνταγές
Μους από αιγοπρόβεια αναρή και χαρουπόμελο
Σύγχρονη συνταγή για ένα μοντέρνο, ανάλαφρο επιδόρπιο με βάση την αναρή, την κυπριακή μυζήθρα. Ο αρμονικός γευστικός συνδυασμός της αναρής με το χαρουπόμελο είναι γνωστός στην κυπριακή κουζίνα, και…
Παραδοσιακές Συνταγές
Ξεροτήανα
"Όταν ροδοκοκκινίσουν τα βγάζουμε με τρυπητή κουτάλα, για να στραγγίσει το λάδι. Τα βάζουμε σε πιατέλα και τους βάζουμε τη ζάχαρη. Μια άλλη προτίμηση είναι να τα βουτήξουμε μέσα στο μέλι ή στο έψημα…
Παραδοσιακές Συνταγές
Ξεροτήανα ταραχτά
Ριζοκαρπασίτικη συνταγή. Τα ταραχτά ξεροτήανα σερβίρονται με ζάχαρη ή μέλι, ενώ προαιρετικά προστίθενται και σταφιδάκια.
Τρόφιμα
πισ̆ί(δ)ες (πισί(δ)ες),οι
Οι πισ̆ίες σερβίρονταν με ζάχαρη, με μέλι ή με χαρουπόμελο. Ήταν ένα συνηθισμένο παρασκεύασμα από ζυμάρι που παρασκευαζόταν σε πολλές περιστάσεις. Παρασκευάζονταν ως δώρο προς τη λεχώνα μετά…
Παραδοσιακές Συνταγές
Πισίες Βουνιού Λεμεσού
"Στα παλιά χρόνια όταν επαντρεύκετουν η νύφη τζ' ο γαμπρός, η κουμέρα τζιαι η μάνα της νύφης έκαμναν πισίες για να τραττάρουν τους καλεσμένους που ήρταν να ευχηθούν στο αντρόυνο. Παλιά ο γάμος…
Παραδοσιακές Συνταγές
Πισίες δερυνειώτικες
Παλαιότερα παρασκεύαζαν τις πισίες κυρίως όταν έσφαζαν τον οικόσιτο χοίρο, αφού τις τηγάνιζαν με το λίπος του. Τις πισίες τις έφτιαχναν επίσης σε γιορτές, καθώς ήταν ένα από τα βασικά παραδοσιακά…
Παραδοσιακές Συνταγές
Πισίες ή πισιήδες
Το φύλλο για τις πίτες πασπαλίζεται με κανέλα και χοντροαλεσμένα αμύγδαλα και τυλίγεται σε μακρύ ρολό. Στη συνέχεια, μικρά κομματάκια του ρολού επιπεδοποιούνται και σχηματίζουν τις στρογγυλές…
Παραδοσιακές Συνταγές
Πισίες παραλιμνίτικες
Οι παραλιμνίτικες πισίες φτιάχνονται με πατάτα στο μείγμα της ζύμης τους. Έχουν σχήμα μισοφέγγαρου και περιέχουν ζάχαρη και κανέλα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Πισίες Ριζοκαρπάσου
Σ' αυτή την παραλλαγή των πισίων από το Ριζοκάρπασο, οι πίτες ανοίγονται σε μέγεθος πιάτου, τηγανίζονται και πασπαλίζονται με ζάχαρη ή μέλι. Διπλώνονται 2-3 φορές ή τυλίγονται σε ρολό.
Παραδοσιακές Συνταγές
Πισιήδες Κακοπετριάς
Το φύλλο της ζύμης καλύπτεται με αμύγδαλα και κανέλα, τυλίγεται σε ρολό και κόβεται σε κομμάτια. Αφού τηγανιστούν, οι πισιήδες μελώνονται σε σιρόπι μελιού.
Παραδοσιακές Συνταγές
Πίττα της σάτζιης με γαλατόκρεμα και γλυκά του κουταλιού
Σε αυτή τη σύγχρονη διασκευή της συνταγής για πίττες της σάτζιης επιχειρούνται νέοι γευστικοί συνδυασμοί, που δεν ξεφεύγουν ωστόσο από τη γνωστή παλέτα γεύσεων της κυπριακής παραδοσιακής κουζίνας.
Παραδοσιακές Συνταγές
πουρέκκια με κρέμα,τα
Η απλή, γλυκιά κρέμα από γάλα δίνει στα πουρέκκια ανάλαφρη γεύση και άρωμα βανίλιας.
Παραδοσιακές Συνταγές
Ππακλαβάς
Συνταγή για ένα γλυκό έδεσμα χαρακτηριστικό της ανατολίτικης κουζίνας, που αγαπιέται πολύ και στην Κύπρο.
Παραδοσιακές Συνταγές
Ρυζόγαλο
Γλυκό έδεσμα, που απαντάται σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην Κύπρο φτιαχνόταν ιδιαίτερα συχνά από οικογένειες που διατηρούσαν πρόβατα, αφού παλαιότερα παρασκευαζόταν με γάλα προβάτου και αλεύρι.…
Παραδοσιακές Συνταγές
τσιππόπιττες,οι
Οι τσιππόπιττες, εξαιρετικά μυρωδάτες πίτες, φτιάχνονταν την περίοδο της Απόκρεω και κατά τις Σήκωσες.
Παραδοσιακές Συνταγές
Τυλιxτά με αναρή
"... βάζουμε στην άκρη του φύλλου ένα κουτάλι γέμιση περίπου. Τυλίγουμε σε ρολό αφού διπλώσουμε τις άκρες για να μη βγαίνει η γέμιση έξω..." (Σωτήρα Ελευθερίου, Κυπερούντα)
Παραδοσιακές Συνταγές
Τυλιχτά με κούννες
Την αμυγδαλόψιχα της γέμισης αρωματίζουν μπόλικη κανέλα και λίγο ροδόσταγμα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Φυλλωτά με σιρόπι
Τα φυλλωτά έχουν το σχήμα φακέλου και φτιάχνονται από φύλλο ζύμης, που αλείφεται με λάδι και πασπαλίζεται με ζάχαρη και κανέλα. Η συνταγή προέρχεται από τον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας.