Η παρασκευή των σ̆άμισ̆η συνηθιζόταν κατά τα διάφορα πανηγύρια στο προαύλιο της εκκλησίας, έθιμο το οποίο συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Σ̆άμισ̆η προσφέρονταν επίσης σε γαμήλια τραπέζια.
Ονομασία - Συνταγή
Είναι είδος μικρής τηγανιτής πίτας με γέμιση από χαλβά κατσαρόλας και επικάλυψη από πασπαλισμένη ζάχαρη άχνη.
Εκδοχή Α΄:
Για την κρέμα (γέμιση):
1 ποτήρι σιμιγδάλι
4 ποτήρια νερό
1 φλιτζάνι τσαγιού ανθόνερο
½ κουταλάκι μαστίχα
1 ποτήρι ζάχαρη
Για το φύλλο:
3 ποτήρια αλεύρι ντόπιο
3 κουταλιές ελαιόλαδο
νερό όσο χρειαστεί
Εκδοχή Β΄:
Για τη γέμιση:
1 φλιτζάνι σιμιγδάλι
1 φλιτζάνι ζάχαρη
5 φλιτζάνια νερό
½ κ.γ. κοφτό μαστίχα
Για τη ζύμη:
2 φλιτζάνια αλεύρι φαρίνα
~½ φλιτζάνι αραβοσιτέλαιο
½ κ.γ. κοφτό αλάτι
νερό για το ζύμωμα
Εκδοχή Α΄:
Βάζουμε το νερό με τη ζάχαρη να βράσει.
Προσθέτουμε το ανθόνερο, τη μαστίχα και το σιμιγδάλι και ανακατεύουμε μέχρι να πήξει το μείγμα.
Αδειάζουμε την κρέμα σε μια πιατέλα και αφήνουμε να κρυώσει.
Εν τω μεταξύ ζυμώνουμε το αλεύρι με το λάδι (ρυζ̆ιάζουμεν) και μετά με το νερό ώσπου να γίνει μια ζύμη σφικτή. Αφήνουμε τη ζύμη ½ ώρα μέχρι να σταθεί.
Μετά παίρνουμε ένα κομμάτι ζύμης και το βάζουμε σε λάδι και ανοίγουμε λεπτό φύλλο.
Κόβουμε το φύλλο σε τετράγωνο και προσθέτουμε λίγη κρέμα.
Κατόπιν, παίρνουμε τις τέσσερις άκρες της ζύμης, τις ενώνουμε στο κέντρο και τις πιέζουμε.
Μετά τηγανίζουμε τα σ̆άμισ̆η σε καυτό λάδι.
Πριν το σερβίρισμα τα πασπαλίζουμε με ζάχαρη (Προφ. μαρτυρία: Μαρία Γρηγορίου , 68 ετών, Άγιος Τύχωνας - Λεμεσός).
Εκδοχή Β΄:
Ετοιμασία ζύμης:
Ετοιμάζουμε τη ζύμη. Βάζουμε σε λεκάνη το αλεύρι με το αλάτι. Ρίχνουμε λίγο-λίγο το νερό και ζυμώνουμε να γίνει ζύμη κανονική.
Την καλύπτουμε με νάιλον και την αφήνουμε να σταθεί για 20 λεπτά περίπου.
Σχηματίζουμε τη ζύμη σε ρολό και την κόβουμε σε ίσα κομμάτια.
Στη συνέχεια, παίρνουμε ένα κομμάτι και με την παλάμη μας σχηματίζουμε μπαλίτσα.
Λαδώνουμε καλά κάθε μπαλίτσα και τις τοποθετούμε σε λαδωμένο δοχείο.
Τις καλύπτουμε με φιστικέλαιο και τις αφήνουμε για 10 ώρες τουλάχιστον.
Ετοιμασία γέμισης:
Βάζουμε το νερό με τη ζάχαρη σε μέτρια φωτιά να κοχλάσει.
Ρίχνουμε λίγο-λίγο το σιμιγδάλι και ανακατεύουμε.
Όταν αρχίσει να πήζει, δυναμώνουμε τη φωτιά και ψήνουμε για λίγο την κρέμα.
Στο τέλος, προσθέτουμε μαστίχα.
Ρίχνουμε το μείγμα σε λαδωμένο πάιρεξ. Αφήνουμε την κρέμα να κρυώσει και τη βάζουμε στο ψυγείο.
Την άλλη μέρα βγάζουμε τις μπαλίτσες από το λάδι ½ ώρα προτού τις χρησιμοποιήσουμε.
Λαδώνουμε την επιφάνεια που θα εργαστούμε, καθώς και το μαρζάτζ̆ιν [μαρζάτζ̆ιν,το =ξύλινο στρογγυλό ραβδί - σαΐτα, ελληνικά: πλάστης].
Παίρνουμε την μπαλίτσα, τη λαδώνουμε αρκετά και την ανοίγουμε ελαφρά με τα χέρια μας.
Στη συνέχεια, ανοίγουμε το φύλλο με το μαρζάτζ̆ιν και μετά το ανοίγουμε με τα χέρια μας, κτυπώντας το στο τραπέζι με τον πιο κάτω τρόπο: Βάζουμε τα 4 δάχτυλα του αριστερού χεριού μας πάνω στο ζυμάρι και τα 4 δάχτυλα του δεξιού χεριού μας από κάτω και παραπλεύρως (και οι 2 παλάμες να αγγίζουν πάνω στο ζυμάρι). Όπως είναι έτσι τα χέρια μας, γυρίζουμε ανάποδα και κτυπούμε το ζυμάρι στο τραπέζι. Προχωρούμε τα χέρια μας δεξιότερα και συνεχίζουμε τον ίδιο τρόπο για να σχηματίσουμε φύλλο πολύ λεπτό σαν μεμβράνη.
Κόβουμε το φύλλο με μυτερό μαχαίρι σε τετράγωνα κομμάτια.
Κόβουμε την κρέμα σε μικρά τετράγωνα κομμάτια 5 εκ. περίπου.
Βάζουμε ένα κομμάτι κρέμα στο κέντρο του κομμένου φύλλου και την πιέζουμε λίγο.
Παίρνουμε μια-μια τις μύτες του τετραγώνου και τις φέρνουμε προς το κέντρο, με τρόπο ώστε να καλύψουμε την κρέμα.
Ψήνουμε σε μπόλικο λάδι και πασπαλίζουμε τα σ̆άμισ̆η με ζάχαρη άχνη.
Μπορούμε, για το τηγάνισμα, να χρησιμοποιήσουμε το λάδι στο οποίο είχαμε βάλει τη ζύμη-μπαλίτσες (Υπουργείο Γεωργίας 2010, Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, 57-59).
βράσιμο σε κατσαρόλα (για τη γέμιση)
βαθύ τηγάνισμα
«Τα σ̆άμισ̆η τα τηγανίζαμε σε χαρτζ̆ιά και μετά το τηγάνισμα τα βάζαμε σε σινιά με λαδόκολλα για να απορροφήσει το λάδι και τα φυλάγαμε σε δροσερό μέρος» (Προφ. μαρτυρία: Μαρία Γρηγορίου , 68 ετών, Άγιος Τύχωνας - Λεμεσός).
Σημείωση: Στη συγκεκριμένη καταχώρηση της συνταγής των σ̆άμισ̆η θα βρείτε φωτογραφικό υλικό για τα διάφορα στάδια που αναφέρθηκαν πιο πάνω για την παρασκευή τους.
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Η παρασκευή των σ̆άμισ̆η συνήθως γινόταν σε ονομαστικές εορτές (πανηγύρια) στο προαύλιο της εκκλησίας, έθιμο το οποίο συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Επιπρόσθετα τα σ̆άμισ̆η φτιάχνονταν και σε γαμήλιες εορτές
(Προφ. μαρτυρία: Μαρία Γρηγορίου , 68 ετών, Άγιος Τύχωνας - Λεμεσός).
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
Απόσπασμα συνέντευξης από την κα. Μαρία Γρηγορίου:
«Ερώτηση: Μήπως έκανες κάποιες αλλαγές-τροποποιήσεις στη συνταγή; (υλικά, αναλογία υλικών, μέθοδος (τρόπος) παρασκευής, τρόπος φύλαξης, τρόπος ή μέσα ψησίματος); Ποιες;
Απάντηση: Για το φύλλο χρησιμοποιώ 2 ποτήρια αλεύρι χωριάτικο και 1 ποτήρι φαρίνα. Επίσης, αντί ελαιόλαδο χρησιμοποιώ φιστικέλαιο. Επίσης, τώρα χρησιμοποιούμε τα τηγάνια και άλλα σκεύη για φύλαξη των σ̆άμισ̆η, π.χ. πιατέλες. Επίσης, τώρα χρησιμοποιώ ζάχαρη άχνη αντί κανονική.
Ερώτηση: Γιατί;
Απάντηση: Τώρα επειδή υπάρχει η δυνατότητα χρησιμοποίησης αυτών των αλευριών, χρησιμοποιώ αυτά γιατί είναι πιο κατάλληλα για αυτή τη ζύμη. Ενώ, παλιά ένα είδος αλεύρου υπήρχε, αυτό δηλαδή που ερχόταν από τον μύλο. Όσον αφορά τη ζάχαρη, η ζάχαρη άχνη είναι πιο λεπτή και απλώνεται καλύτερα στη ζύμη. Εκτός αυτού έχει καλύτερη εμφάνιση» (Προφ. μαρτυρία: Μαρία Γρηγορίου , 68 ετών, Άγιος Τύχωνας - Λεμεσός).
** Για τα σ̆άμισ̆η γενικά, βλ. αντίστοιχο λήμμα στην κατηγορία Τρόφιμα.
Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2010), Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.
Προφ. μαρτυρία:
Μαρία Γρηγορίου , 68 ετών, Άγιος Τύχωνας - Λεμεσός. Καταγραφή: Χριστίνα Γρηγορίου, Οκτώβρης 2010. Επιμέλεια: Στάλω Λαζάρου.
Πηγή φωτογραφίας:
«Σάμισ̆η» (Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής - Μαγειρεύω Κυπριακά 2015)
Χριστίνα Γρηγορίου / Στάλω Λαζάρου, Βαρβάρα Γιάγκου, Αργυρώ Ξενοφώντος