Λαχανικά και χόρτα κατά τον 18ον αι.
Εσώφυλλο της ‘Ιστορίας Χρονολογικής της Νήσου Κύπρου’ του Αρχιμ. Κυπριανού(1788).
Περί λαχάνων και χόρτων (Κυπριανού Αρχιμ., 1788)
Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός Συμβολικός Ρόλος
Ο Αρχι. Κυπριανός στη "Χρονολογική Ιστορία της Νήσου Κύπρου" (1788, σελ., 545) παραθέτει έναν λεπτομερή κατάλογο με τα λαχανικά και χόρτα, που καλλιεργούντο ή φύτρωναν σε πλατιά κλίμακα στο νησί και ιδιαίτερα στις πεδινές περιοχές.
Αυτά περιλάμβαναν : σέλινα, μαρούλια, κοκκινογούλια (άσπρα και κόκκινα), κολοκύθια διαφόρων ειδών, αγγούρια, καρότα, ρεπάνια, κραμπιά, κουνουπίδια, ραδίκια, αντίδια, κρεμμύδια, σκόρδα, πράσα, σπαράγγια, αγριοσπαράγγια, λάχανα (σέσκουλα) , μανιτάρια και τρούφες (είδος μανιταριών). Επίσης : μπάμιες, μελιτζάνες, αγκινάρες κόλιανδρο, κολοκάσι, δυόσμο, μαϊντανό, κάρδαμο και ρόκα. Τέλος και διάφορα άλλα χόρτα για σαλάτα, τα οποία δεν αναφέρονται ονομαστικά.
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία
" Παν γένος χόρτων και λαχάνωναι πεδιάδαι της Νήσου ευτυχούσιν εν συντομία, άγριων και ήμερων, Σέλληνα, μαρούλλια, κοκκινογούλια άσπρα, και κόκκινα, ήτοι Παντζάρια. Κολοκίνθια διαφόρων, και πολλών ειδών και Αγκούρια. από δεν ρίζας ρεπάνια, και δαυκία, και ραγούνια, ράβας και κραμβία. Απαμία, Μελαράντζας, Κολοκίνθια άλλα μακρά του κρέατος λεγόμενα, σαλατικά διαφόρων λογιών, Χειμωνικά, και Πεπώνια εξαιρέτου ποιότητος. κυαθούρια, Παζά, ήτε λάχανα κοινά, και εις τα χωρία σπαράγγια, και αγριοσπαράγγια, ή ομβριές. Αγκινάρες χωράφια ολόκληρα. Ρίζες από Κολοκάσιν εις την λάπιθον, και εις άλλην υδατώδη γην εις πλήθος. Κουνουπίδια, ηδύοσμον, Πετροσέλινον, ή Μακεδονίσιον. Ρούκα. Κάρδαμον. Κορίανδρον. Αντίδια, ραδίκια. Κρομμίδια, σκόρδα. Πράσα. αλλά και ύδνα, ή ίχνα την Άνοιξιν φουσκώνουσα η γη εις τους Κάμους γίνονται εξαίρετα, ένα είδος ως τους μανίτας παρομοίως και μανιτάρια διαφόρων λογιών. Γίνεται η στάκτη του σαπουνίου από ένα χορτάριον εις Καλοψίδα χωρίον, και εις Λεμεσόν, και εις άλλους τόπους λεγομένη κοινώς τζένερη. Γίνεται και το χορτάριον, λέγουσιν, όπου πλύνουσι τα μεταξωτά." (Κυπριανός Αρχιμ., 1788, σελ 545)
Κυπριανού Αρχιμ. (1788) Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου, Τύποις Ευαγόρα, Λευκωσία.
Στάλω Λαζάρου
Παραδοσιακές Συνταγές
Αγριόχορτα με κιτρόμηλο, καρπασίτικα
Πιάτο με άγρια χόρτα της κυπριακής φύσης. Τρώγεται ζεστό ή κρύο.
Τρόφιμα
απλωταρκά,η
Αυτοφυές εδώδιμο αγριόχορτο με μικρά, αλλά όχι σκληρά αγκάθια. Τα νεαρά φύλλα, αφού καθαριστούν, τρώγονται είτε ωμά (είναι στυφά), είτε βραστά.
Τρόφιμα
αρκοσελλενού(δ)ιν,το
Άγριο, εδώδιμο σέλινο, μικρού μεγέθους. Καταναλώνονται τα φύλλα και οι τρυφεροί βλαστοί του, βραστά, τηγανιτά ή σε σούπες και σάλτσες.
Τρόφιμα
αρκοσταφί(δ)α,η
Είδος άγριου χόρτου, που περιλαμβάνεται στα φαρμακευτικά φυτά της Κύπρου. Ανθίζει από τον Ιούλη μέχρι τον Οκτώβρη σε ξηρές βουνοπλαγιές, παρά τους δρόμους στον Αγρό, Γερατζιές, Πεδουλά και Λεύκαρα.
Τρόφιμα
ατρασ̆ία (ατρασία) - ατρατζ̆ί(δ)α (ατρατζί(δ)α),η
Το φυτό αυτό ανήκει στην κατηγορία των πικρών χόρτων. Τρώγεται πριν από την άνθισή του και μαγειρεύεται ολόκληρο, βραστό και με διάφορα όσπρια.
Τρόφιμα
Γαουρόκαυλος
Φυτό που τρώγεται ωμό ή μαγειρεύεται με διάφορα όσπρια. Μαζεύεται από το Γενάρη μέχρι τον Απρίλη.
Παραδοσιακές Συνταγές
Γεμιστά
Αρκετά είναι τα λαχανικά που προσφέρονται για την παρασκευή του συγκεκριμένου πιάτου. Κολοκύθια, πιπεριές, αγκινάρες, ντομάτες, κρεμμύδια και μελιτζάνες αδειάζονται προσεκτικά, γεμίζονται με μείγμα…
Σιτηρέσιο
Διατροφή Κυπρίων τον 18ον αιώνα, κατά τον Αρχιμ. Κυπριανό
Αναφορά του Αρχιμ. Κυπριανού (1788) στο βιβλίο του "Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου" στα είδη των φυτικών και ζωϊκών προϊόντων που παράγονταν , καταναλώνονταν και εξάγονταν από το νησί κατά τον…
Παραδοσιακές Συνταγές
Σαλάτα με ρόκα και μαρούλι
"Κόβουμε τη ρόκα και το μαρούλι σε ένα δοχείο (κούπα), μαζί με την ντομάτα, το αγγουράκι και το κρεμμύδι. Προσθέτουμε το κομπούι του καππαριού." (Παναγιώτα Σάββα, Αγρός)
Σιτηρέσιο
Συνηθισμένοι Τρόποι Μαγειρέματος
Αναφορά σε διάφορα φαγητά, τον τρόπο μαγειρεύματος και σερβιρίσματος τους.
Τρόφιμα
Χορταρικά κάμπου
Χόρτα του κάμπου ή του βουνού Αναφορά στα ακόλουθα: «χωστές», ραδίκια, «βουλιά», «γαλατούνες» «τρισατσίες», «πίγκαλλους» ή «πάγκαλλους», «τσακρίθκια» (στρουθκιά), «καυκαρούες» (…
Παραδοσιακές Συνταγές
Χορτόπιττες
Η συνταγή δεν διαφέρει πολύ από αυτή για ελιόπιτες. Τα υλικά αναμειγνύονται κατευθείαν στη ζύμη.
Παραδοσιακές Συνταγές
Χωστές βραστές με φασόλια
Οι χωστές ευδοκιμούν το χειμώνα. Παλιότερα, την εποχή αυτή του χρόνου το συγκεκριμένο πιάτο φτιαχνόταν ακόμη και μια φορά τη βδομάδα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Χωστές γιαχνί με κρέας
Η γεύση των χωστών παραπέμπει στην αγκινάρα. Στο πιάτο αυτό, συνδυάζεται ωραία με το αρνί, τις πατάτες και την πλούσια γεύση της σάλτσας από ντομάτα.
Παραδοσιακές Συνταγές
Χωστές σκορδαλιά
"Παλαιότερα φτιάχναμε τη συνταγή αυτή μια φορά κάθε δεκαπέντε μέρες περίπου, κατά τον χειμώνα." (Αντρέας Χατζηλαμπή, Κώμη Κεπήρ Κερύνειας)